معرفی منار جنبان اصفهان
در ایـران برخـی مناره هـا قابلیـت تـکان خـوردن را دارنـد کـه بـه اصطلاح بـه آنهـا منار جنبان می گوینــد. از معروفتریــن منار جنبان هــای ایــران یکــی در اصفهــان و دیگــری در شهرســتان اردکان و در بخــش خرانــق واقــع شــده اند. همانطــور کــه از تعریــف گفتــه شــده مشــخص اسـت در صورتـی کـه بـه بـالای یکـی از منـاره هـا رفتـه و آن را تـکان دهیـد منـاره دیگـر نیـز تـکان مـی خـورد کـه در ادامـه در خصـوص آن بیشـتر توضیـح مـی دهیـم.
- منار جنبان اصفهان کجاست؟
منار جنبان در نزدیکـی محلـه نصرآبـاد واقـع شـده و ایـن بنـای باشـکوه از یادگارهـای دوره ایلخانـان و اواخـر پادشـاهی اولجایتـو اسـت. منار جنبان بـر سـر راه اصفهـان بـه نجـف آباد در روسـتایی بـه نـام كاردالان قـرار دارد. ایـن منـار در آغـاز، تنهـا ایوانـی بـوده كـه بعدهـا دو منـاره معـروف را بـه سـاختمان آن افـزوده انـد.
- تاریخچه منار جنبان
براســاس مــدارک موجــود، منار جنبان اصفهــان در دوران فرمانروایــی فــردی بنــام محمــد خدابنـده اولجایتـو، در شـهر اصفهـان سـاخته شـده کـه قبـر عمـو عبدالله بن محمـود صقلابـی، یکـی از عارفـان خداپرسـت و معـروف آن زمـان، در ایـن اثـر تاریخـی وجـود دارد. نـام دیگر ایــن آرامــگاه، شــیخ امیرعبــدالله اســت. عــددی کــه روی ســنگ مقبــره عمــو عبــدالله حــک شــده، ۷۱۶ اســت کــه طبــق کاوش معمــاران و باستان شناســان و براســاس مــدارک بــه جــای مانــده، ایــن عــدد نشــان دهنده ی ســال ســاخت آرامــگاه اوســت.
- مقبره عمو عبدالله کاردالانی
مقبــره ای کــه در منار جنبان قــرار دارد، متعلــق بــه یکــی از زاهــدان مشــهور قــرن هشــتم هجـری بنـام عمـو عبـدالله کارالدانـی اسـت. سـنگ بـزرگ مرمـری بـر روی قبـر عمـو عبدالله قـرار دارد و بـا خـط ثلـث بـه صورت برجسـته سـوره یاسـین نوشـته شـده اسـت. هـم چنین در بـالای سـنگ مقبـره بـر روی قطعـه سـنگ مرمـری مشـخصه و صفـات وی ذکـر گردیـده اسـت. کتیبـه هـای دیگـری نیـز در ایـن آرامـگاه وجـود دارد کـه از آن جملـه اسـت. کتیبه ای بـر سـنگ مرمـر بـالای سـنگ اصلـی کـه از عمـو عبـدالله بـه عنـوان یـک مـرد پرهیـزکار و زاهـد نـام مـی بـرد و تاریـخ او را نیـز ذکـر مـی کنـد. عمـو عبـدالله از باباهـا یـا زهـاد قـرن هشـتم هجـری قمـری سـت. بابـا در قـرون هفتـم و هشـتم در مناطـق مختلـف ایـران زندگـی مــی کردند.
دلیل تکان خوردن مناره های منارجنبان
اگـر فـردی از ۱۷ پلـه داخـل هـر منـاره کـه از بـام بنـا تـا بـالای هـر منـاره وجـود دارد، بـالا رفتــه و دســت های خــود را داخــل یکــی از دیوارهــای واســط میانــی پنجره هــای فوقانــی آن قفـل و شـروع بـه تـکان دادن منـاره کنـد، منـاره بـه حرکـت در آمـده و همزمـان بـا آن منـاره دیگــر و در واقــع کل ســاختمان بــه نوســان در می آیــد کــه تنهــا نوســان منــاره قابــل دیــدن است .
همچنیـن بـرای دیـدن نوسـان بنـا میتـوان لیـوان آبـی را بـر روی قبـر ”عمـو عبـدالله“ قـرار داد و ســطح لغــزان آن را مشــاهده کــرد. بــه کاربــردن آجرهایــی بــا ویژگی هــای خــاص کــه ضریــب ارتجاعــی بالاتــری نســبت بــه آجرهــای بــه کار رفتــه در بخش هــای دیگــر دارد و کاربـرد قوانیـن فیزیکـی در ایـن بنـا نـه تنهـا راز جنبیـدن مشـهورترین منـاره جنبان جهـان را آشــکار میکنــد بلکــه بیانگــر دانــش فنــی عمیــق ســازندگان آن در هفــت قــرن پیــش بــوده اسـت، سـازندگانی کـه نامـی از آنهـا بـه طـور مشـخص در دسـت نیسـت.
تــکان خــوردن مناره هــای ایــن بنــا تــا مدتهــا بــرای دانشــمندان پرســش برانگیــز بــود. معمــاری اســرار آمیــز ایــن بنــا بــرای بســیاری هنــوز هــم در هالــه ابهــام باقــی مانده اســت. منطقی تریــن علتــی کــه بــرای تــکان خــوردن مناره هــا وجــود دارد، پدیــده فیزیکــی تشــدید یــا پدیــده رزونانــس اســت. چــون مناره هــا ســبک معمــاری مشــابهی دارنــد، تــکان خــوردن یکــی روی دیگــری اثــر میگــذارد. نکتــه جالــب در ایــن بنــای تاریخــی آن اســت کــه بــا حرکــت دادن یــک منــاره، نــه تنهــا منــاره دیگــر بــه حرکــت در می آیــد، بلکــه تمامــی ایــن ســاختمان بــه لــرزه درمی آیــد.
بنـا بـه نظـر کارشناسـان منـاره هـای دیگـری نیـز وجـود دارد کـه دارای همین خاصیـت بوده و همزمـان بـا ایـن بنـا سـاخته شـده انـد. مناره هـای مسـجد اشـترجان در ۴۰ کیلومتـری غرب اصفهــان کــه قســمت اعظــم آن تخریــب شــده و یــا یکــی از منــاره هــای مســجد حضــرت علـی(ع) در بصـره کـه بنـا بـه نظـر «ابـن بطوطـه» سـیاح معـروف مراکشـی در قـرن هشـتم قمـری، تـکان مـی خـورده و از ایـن جهـت ارزش مسـجد را بـرای زائریـن دو چنـدان کـرده اسـت. همچنین گفتـه مـی شـود کـه تقریبـا همـه منـاره هـا ایـن خاصیـت را دارنـد اما شـاید کوتاه تـر بـودن منار جنبان سـبب تـکان خـوردن کل بنـا مـی شـود. در سـالیان گذشـته بازدید کننــدگان آزادانــه تــا بــالای منــاره هــا مــی رفتنــد و اقــدام بــه تــکان دادن آن میکردنــد امــا چندســالی اســت کــه بــه دلیــل اینکــه تکان هــای دائمــی باعــث آســیب بــه بنــا مــی شــوند، مسـئولین برنامـه ای ترتیـب داده انـد کـه هـر یـک سـاعت یـک نفـر از راهنمایـان کـه آشـنا بـه مقـدار نیـروی لازم بـرای تـکان دادن منـاره هـا اسـت، بـه بـالای یکـی از منـاره هـا رفتـه و آنـرا تـکان مـی دهـد تـا بازدیدکننـدگان بـه خوبـی اهتـزاز آنـرا مشـاهده و حس کننـد و در عیـن حـال از بوجـود آمـدن آسـیب هـای احتمالـی بـه بنـا نیـز پیشـگیری شـود.
