تغییراتی که به مدد پیشرفتهای امروز گاهی به نفع بسیاری از آثار تاریخی ما نیست این در حالی است که این رویه تا جایی پیش رفت که اکنون شاهد بلند مرتبه سازیهای بسیاری در حاشیه و افق پلهای تاریخی هستیم .چه به گفته استاد معماري دانشگاه اصفهان بي هويتي و ناهنجاري، سرنوشت اصفهان با وجود بلند مرتبه سازیها نگرانیهای بسیاری را ایجاد کرده است . دکتر قانعی افزود :سرنوشت مشخصي براي شهر اصفهان درحال رقم خوردن است که انتهاي آن، بي هويتي و از ميان رفتن سيستم طبيعي منطقه است.
وی درباره بلندمرتبه سازي در اطراف زاينده رود و مخدوش شدن حريم منظري پل هاي تاريخي اصفهان، بيان کرد: در طرح جامع شهري اصفهان براي حاشيه زاينده رود، فضاهاي عمومي پيش بيني شده اند و توصيه شده بود که اين رودخانه موهبت الهي است و مورد استفاده عموم بايد قرار گيرد; اما مشکل همه طرح هاي جامع اين است که فقط در حد برنامه باقي مي مانند.
وي اظهار داشت: چند سال پيش ازسوي سازمان ميراث فرهنگي طرحي براي بدنه سازي زاينده رود بين دو پل تاريخي “مارنان” و “شهرستان” به تصويب رسيد; ولي به دليل آن که اين سازمان عامل اجرايي نيست، قرار شد که اين طرح توسط شهرداري تهيه شود، اما پس از مدتي متوقف شد.
او با بيان اين که هنگامي که پل هاي تاريخي در اصفهان ساخته شده اند، در سمت زاينده رود به جز درخت و سبزي چيز ديگري وجود نداشت، گفت: به همين دليل، اين پل ها متناسب با طبيعت و هماهنگ با آن ساخته شده اند; اما اکنون ساختمان هاي عجيب و غريب که به لحاظ معماري به هيچ وجه با معماري به کار گرفته شده در مجموعه زاينده رود همگون نيستند، شکل گرفته اند.
اين استاد معماري تصريح کرد: واقعيت اين است که با توجه به وضعيت شهرداري ها و تخلفاتي که در اين باره انجام شده اند، در سال هاي گذشته، طرح هاي مختلفي از جمله طرح جامع ارتفاعات تهيه شدند که ارتفاع محدودي را براي ساختمان سازي هاي اطراف زاينده رود درنظر مي گرفت; اما متاسفانه با وجود اين که اين طرح توسط شهرداري تهيه شد، اما هيچ گاه سرانجام آن معلوم نشد. اکنون نيز طرح تجديد نظر بررسي مي شود که متاسفانه به دليل آن که مشاوران اين طرح، منتخب کارفرما يعني خود شهرداري اند، طرح به سمت و سويي نيست که آينده حاشيه زاينده رود از نظر معماري تضمين شود.
قانعي درباره اثرات بلندمرتبه سازي هاي حاشيه زاينده رود بر زندگي شهري مردم اصفهان به عنوان مهم ترين نقطه حيات اين شهر، اظهار کرد: بديهي است، اگر از هر کسي، درباره اين اثرات پرسش شود، پاسخ منفي خواهد بود. ما اکنون از ذخايري استفاده مي کنيم که بايد يک روز پاسخ گوي اين مسائل باشيم.
این مباحث در حالی مطرح می شود که به گفته عباس حاج رسولیها رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان عملکرد شهرداري اصفهان در سال هاي اخير را بسيار مطلوب دانست و افزود: الحق والا نصاف شهرداري در سال هاي اخير کارهاي بزرگي انجام داده و نمره قابل قبولي را کسب کرده به گونه اي که در نظرسنجي هاي صورت گرفته، در مجموع مردم از عملکرد شهرداري رضايت دارند و مديران شهري نيز هميشه در تلا ش براي خدمت رساني به مردم و بهبود و اصلا ح روش ها و کارها بوده اند. مهندس حاج رسولي ها ضمن احترام به درخواست هاي نمايندگان محترم اصفهان در مجلس شوراي اسلا مي و همچنين تشکل هاي حفاظت از ميراث فرهنگي و زيست محيطي و همچنين شهروندان در خصوص حفظ حريم رودخانه زاينده رود گفت: شوراي اسلا مي شهر و شهرداري اصفهان به منظور احترام به حقوق شهروندان و حفظ حريم رودخانه زاينده رود مصوبات خوبي را در سال هاي اخير داشته، به گونه اي که مبحث حريم ارتفاعات اصفهان در بازنگري طرح هاي تفصيلي مناطق سيزده گانه شهرداري اصفهان مورد بررسي قرار گرفته و به تصويب رسيده است و به دنبال آن ارتفاعات ساختمان ها در اطراف پل هاي تاريخي اصفهان حداکثر تا ۱۲ متر مجاز بوده و مجوز احداث ساختمان در بقيه مناطق حاشيه زاينده رود نيز از اين پس براي ساختمان هايي با ارتفاع بيش از ۴ طبقه صادر نخواهد شد و بحمدالله با حمايت و سياست هاي مناسب شوراي اسلا مي شهر و شهرداري اصفهان بلند مرتبه سازي در اطراف رودخانه زاينده رود ديگر اتفاق نخواهد افتاد.اما با وجود اینکه حاج رسولیها از عملکرد درست شورا و شهرداری اصفهان در رابطه با بلند مرتبه سازیها صحبت می کند اما رشد بی رویه بلند مرتبه ها در حاشیه پلها اعتراضات زیادی را در پی داشته است به طوریکه قانعی استاد دانشگاه هنر اصفهان با تاکيد بر اين که درباره مسائل شهري به طور ناآگاهانه به جلو مي رويم، ادامه داد: از يک سو، آخر سال به شهردار منطقه به عنوان کسي که بيشترين درآمد را داشته است، جايزه مي دهند و ازسوي ديگر مي خواهيم، مسائل شهري را حل کنيم که معتقدم در اين باره شهر اصفهان به يک سرنوشت از پيش تعيين شده گرفتار شده است.
استاد معماري دانشگاه هنر اصفهان با اشاره به ساخت سه شهرک جديد در اطراف اصفهان، بيان کرد: سال ۱۳۶۸ در نامه اي به وزارت مسکن و شهرسازي، الگويي مناسب را براي اصفهان پيشنهاد کرديم که مانند شهرهاي پاريس، لندن و استکهلم که براي جلوگيري از تمرکز جمعيت در شهر قديم، شهرهاي جديدي در اطراف آن ها ساخته شده اند، در اصفهان نيز اين روش اجرا شود; به اين ترتيب، شهرک هاي اطراف بايد حداکثر ۳۰ هزار نفر جمعيت داشته باشند، اما متاسفانه اين شهرک ها با ۲۰۰ هزار نفر جمعيت به شهري بزرگ تبديل شده اند که حتا تا ۴۰۰ هزار نفر نيز گنجايش دارند; اين درحالي است که به دليل بزرگ شدن شهرک ها، زمين هاي اطراف شهر نيز بلعيده و شهرک ها به مرکز شهر متصل مي شوند.
وي اضافه کرد: چنين روندي سبب بالا رفتن قيمت زمين و به وجود آمدن مشکلات زيادي در اين باره خواهد شد. همان اتفاقي که در شهر تهران افتاده، اکنون براي شهر اصفهان نيز درحال وقوع است. شهرهاي بزرگ موجب بلعيدن ثروت کشور مي شوند، بخصوص شهري مانند اصفهان که در مرز کوير قرار دارد و فقط به رودخانه زاينده رود وابسته است.
او گفت: شايد شهرهاي بزرگ در کشورهاي پيشرفته منبع توليد ثروت باشند، اما در کشور ما منبع مصرف ثروت اند. به همين دليل، شهرهاي کوچک بايد با فاصله مشخصي در مناطقي که از نظر منابع طبيعي پاسخ گوي جمعيت باشند، تشکيل شوند، تا زندگي همراه با آرامش را براي ساکنان فراهم کنند.اما با این وجود رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان با اشاره به اینکه بلندمرتبه سازي اطراف زاينده رود ربطي به مديريت فعلي شهرداري اصفهان ندارد.
می گوید :بلند مرتبه سازي ها و تخلفات صورت گرفته در اين زمينه مربوط به گذشته بوده و مجوزات صادر شده براي ساختمان هاي بلندمرتبه در اطراف رودخانه در آخرين دقايق تصدي مسووليت توسط شهردار قبلي اتفاق افتاده و هيچ ارتباطي به مديريت فعلي شهرداري اصفهان ندارد.
در این رابطه مجتبی کنعانی کارشناس مرمت آثار تاریخی نیز با اعلام اینکه اکثر این ساخت و سازها قانونی نبوده و ما نباید ارتفاع ۱۲ متری در حریم زاینده رود و بافت تاریخی داشته باشیم اظهار داشت :دیوارهای بتونی جلوه فرهنگی و زیبایی شناسی اصفهان را زیر سئوال برده اند .
گم شدن خط سبز هوایی
وی با اظهار تاسف از اینکه این ساختمانهای بلند ارتفاعی بیشتر از خط سبز هوایی اصفهان داشته و افق سبز اصفهان لابلای ساختمانها گم شده است تاکید کرد :دیوارهای بزرگ اطراف پلهای تاریخی ریه های شهر را کور کرده اند .
در این رابطه یکی از کارشناسان میراث فرهنگی نیز با انتقاد از بلندمرتبه سازي در حاشيه محور طبيعي ـ تاريخي زاينده رود، تصریح كرد كه بلندمرتبه سازي ها سبب مخدوش شدن حريم منظري پل هاي تاريخي شده اند.
عليرضا خواجويي مدير اداره حفظ و احياي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان درباره بلندمرتبه سازي ها در حاشيه زاينده رود، گفت: محور طبيعي – تاريخي زاينده رود يكي از حساس ترين و مهم ترين محورهاي شهر اصفهان است و مي طلبد كه قوانين و مقررات ويژه اي براي اين منطقه در نظر گرفته شود.
وي افزود: بلندمرتبه سازي ها در اطراف رودخانه زاينده رود علاوه بر مخدوش كردن حريم منظري پل هاي تاريخي از جمله پل خواجو و سي وسه پل سبب قطع شدن ارتباط زاينده رود و جريان داشتن اين رود در مسير مانند يك تونل در شهر اصفهان مي شود.
او با تاكيد بر اين كه با وضع قوانين ويژه اي براي حفاظت از مسير طبيعي ـ تاريخي زاينده رود بايد مشكلات ناشي از ارتفاع سازي حل شود، تصريح كرد: طرح تفصيلي شهر اصفهان درحال تجديد نظر است و اين طرح بايد به گونه اي باشد كه مورد موافقت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نيز قرار گيرد.
اما رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان بر خلاف او می گوید :با توجه به اين كه در دوره دوم و سوم شوراي اسلامي شهر و شهرداري اصفهان، هيچ گونه تخلفي درباره عدم رعايت حريم ارتفاعات آثار و ابنيه تاريخي و همچنين حاشيه رودخانه زاينده رود مشاهده و اعلام نشده با بلندمرتبه سازي و تخلفات ناشي از عدم رعايت حريم ارتفاعات بشدت برخورد مي شود.اما با تمام اینها ما هنوز هم شاهد خدشه وارد شدن به پلهای تاریخی اصفهان به خاطر ساخت و سازهای بلند هستیم .
صمصام شريعت،، معاون سابق شهرسازي و معماري شهرداري اصفهان در پاسخ به این موضوع که بلند مرتبه سازیها عمدتا به صورت سلیقه ای و بدون کار کارشناسی و مجوزهای لازم صورت می گیرد گفت : در مسأله ارتفاعات حاشيه زاينده رود به صورت سليقه اي رفتار نخواهد شد خاطرنشان ساخت: در گذشته مجوز احداث ساختمان بعضاً از ۹ طبقه تا ۱۲ طبقه نيز صادر مي شد.
وي با اشاره به احداث ساختماني در حاشيه رودخانه زاينده رود و در نزديك پل مارنان با ارتفاعي بيش از ارتفاع مصوب يادشده افزود: مجوز ساخت و پروانه ساختماني ساختمان يادشده از سوي مديريت قبلي شهرداري اصفهان، صادرشده و اين مجوز در ازاي آزادسازي بزرگراه خرم و خيام به مالك داده شده و احداث اين ساختمان براساس كسب مجوزهاي لازم در گذشته صورت گرفته است.
صمصام شريعت با اشاره به برخي انتقادات و حساسيت هاي موجود بر سر احداث اين ساختمان در حاشيه رودخانه زاينده رود اظهار داشت: شهرداري در تلاش است تا با كسب رضايت مالك ساختمان يادشده، نسبت به تعديل ساختمان مذكور تا حد ۲ طبقه اقدام كند ولي تصميم گيري درباره ارتفاع ساختمان يادشده در دوره قبلي شهرداري اتخاذشده و اعضاي دوره دوم و سوم شوراي اسلامي شهر و همچنين مسئولان وقت شهرداري اصفهان با جديت با هرگونه تعرض به حريم رودخانه زاينده رود برخورد مي كنند.
ساخت و سازهای غیر اصولی در کرانه زاینده رود
در نیم قرن گذشته به پیشنهاد متخصصان و مشاوران شهرساز خارجی و داخلی و پیگیری آگاهان و دلسوزان امور شهر ، مقررات ویژه ای از جمله برای حریم آثار تاریخی و طبیعی تدوین و تصویب شد و به همت شهرداران وقت اصفهان ، اراضی ساحلی زاینده رود آزاد و به فضاهای سبز شهری تبدیل گشت، تا جایی که بسیاری از متخصصان ، شهرسازان و شهرداران معاصر جهان ، ارتباط اندام وار شهر اصفهان را با مسیر و بستر طبیعی و مصنوع رودخانه ، منحصر به فرد و یگانه شمرده و مورد تحسین و تمجید قرار دادند. به دنبال ادامه یافتن ساخت و سازهای غیر اصولی در کرانه های زاینده رود و بلندمرتبه سازی در چشم انداز پل های تاریخی اصفهان و به ویژه پل تاریخی مارنان اساس مصوبه جديد و شوراي اسلامي شهر اصفهان مجوز احداث ساختمان و صدور پروانه، ساختمان تنها براي ۳ تا ۵ طبقه در حاشيه رودخانه زاينده رود صادر خواهد شد.اما با تمام اینها هنوز هم گاهی پلهای تاریخی در چنگال آهن و فولاد محاصره شده اند.
