سالمندی، حالا قطعه گم شده در پازل برنامه ریزی های شهری مدیران است؛ این در حالی است که به گفته بسیاری از کارشناسان، مناسب سازی در شهر فقط شامل حال سالمندان نمی شود، بلکه علاوه بر این افرادی مانند جانبازان، افراد مسن، مادران باردار، خانم هایی که فرزندان خود را در کالسکه حمل می کنند، کسانی که از درد آرتروز ، دیسک کمر و … رنج می برند هم برای حضور در برخی اماکن ، پیاده روها ، پارک ها و خیابان ها دچار مشکل می شوند که در مجموع جمعیت قابل ملاحظه ای را تشکیل می دهند و باید برای مشکلات آنها چاره ای اساسی اندیشید.
به گفته کارشناسان تا یک دهه دیگر شکاف زیادی بین جمعیت ایجاد می شود، جمعیت پیری که توانایی هایشان محدودتر شده و نیازمند برنامه ریزی برای زندگیشان هستند.
این در حالی است که هنوز ما با استانداردهای پیاده روها و حاشیه های خیابان و حتی رمپ های مناسب بیگانه ایم.
با توجه به اینکه مناسب سازی تنها به ساخت استاندارد پیاده روها و ایجاد رمپ هایی که در حاشیه پلکان برخی ادارات و فروشگاه ها است ختم نمی شود و ما نیازمند ساخت خانه هایی برای دسترسی مناسب سالمندان به همه امکانات هم هستیم.
به گفته احمد نظری، که خودش یک معلم بازنشسته است و پایش را در سن ۶۰ سالگی گذاشته، شهرهم اکنون هم جایی برای سالمندان ندارد. به نظر او معضلات افراد میانسال، در آینده نه چندان دور که به جمعیتشان افزوده می شود، بیش از اینها هم خواهد شد، اما آیا سالمندان باید به خاطر نامناسب بودن فضا و معماری شهر و حتی خانه هایشان به یک انزوا و تنهایی همراه با مشکلات عدیده روبرو باشند.
- معماری های نامناسب
افشین طباطبایی، کارشناس خانواده و روان شناسی است که در مورد فضاهای شهری و تاثیر آن بر روی سالمندان تحقیقات بسیاری انجام داده است، به اعتقاد او شاید بتوان با آموزش های ساده مثل کار با اینترنت، کمی از تردد سالمندان در شهر کاست، اما ما نمی توانیم در مورد معماری خانه ها هم همینطور عمل کنیم. در حال حاضر معماری و فضای آپارتمان هایی که به شکل انبوه ساخته می شود امکانات مناسبی برای سالمندان ندارد تا آنها در زمان ناتوانی مجبور نباشند دچار زحمت شوند.
وی ادامه می دهد: عدم توجه و اهتمام به حقوق سالمندان در مبلمان شهری، برنامه‌های فرهنگی، نهاد‌های مدنی و سیاست‌های رفاهی به طور واضح قابل مشاهده است، این موضوع را به عینه در کل شهر می توان دید و در واقع ما باید محیط شهری را برای این افراد آماده کنیم و فضای شهر باید توانایی پذیرش افراد و تامین خدمات رفاهی برای کلیه اقشار جامعه را داشته باشد، در غیر این صورت می‌توان گفت که عدالت شهروندی رعایت نشده، چرا که همه‌ی شهروندان نمی‌توانند به راحتی از این فضاها استفاده نمایند.
این کارشناس خانواده، شرط لازم و کافی به منظور حضور سالمندان در محیط شهری را داشتن مبلمان شهری مناسب می داند و می گوید: بی توجهی به این قشر در بلند مدت خسارت‌های اقتصادی- اجتماعی عظیمی به همراه خواهد داشت، بنابراین نیاز است که مدیران شهری، سالمندان را نیز در پازل برنامه ریزی‌های شهری خود قرار دهند و نسبت به آنها بی تفاوت نباشند.
- ۳۰ سال آتی ۲۰ درصد پیری
بر اساس برآوردهای سازمان ملل تا ۳۰ سال آینده حدود ۲۰درصد جمعیت ایران را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند. در این سال نسبت جمعیت کودکان زیر ۱۵سال ۱۸درصد و نسبت جمعیت مولد (۱۵ تا ۶۵ سال) ۶۲ درصد کل جمعیت خواهد بود.
بر اساس برآورد سازمان ملل کل جمعیت ایران در سال ۲۰۵۰میلادی چیزی در حدود ۱۰۴ میلیون نفر خواهد شد. اگر این این عدد را با برآوردهای مرکز آمار ایران مطابقت دهیم خواهیم دید که این پیش‌بینی سازمان ملل بر اساس این فرض استوار شده که نرخ زاد و ولد و میزان باروری در ایران در حد کنونی (۲/۱ فرزند به ازای هر زن) باقی بماند.
حتی اگر فرض کنیم نرخ زاد و ولد در حدی کم شود که میزان باروری به به حدود ۱/۵ فرزند برسد، در آن صورت باز هم نسبت جمعیتی سالمندان تغییر چندانی نخواهد کرد. بر اساس سناریوی سوم مرکز آمار تا سال ۱۴۳۰در صورت کاهش شدید باروری، باز هم سالمندان حدود ۲۰درصد کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.
- بحران در مناسب سازی
با این تفاسیر ما با یک سونامی پیری روبرو هستیم که اگر به داد آن نرسیم، می تواند تبدیل یه یک بحران بزرگ شود، به گفته محمد سعید محمدی، کارشناس خانواده، ما هنوز در بحث های مناسب سازی جای کار زیادی داریم. وقتی از معلولیت و یا سالمندی صحبت می کنیم و محدودیت هایی که به واسطه شرایط فیزیکی ایجاد می شود به هر حال نیاز به ارایه خدمات مضاعف داریم.
وی با اظهار خشنودی از اینکه نگاه مسئولان به این مقوله با توجهات بیشتری توام شده است در رابطه با تعاملات بهزیستی و شهرداری که به هرحال جامعه هدفشان معلولان و سالمندان هستند می گوید: همکاری های خوبی در این زمینه انجام شده و ما اکنون جلسات مصوبی برای مناسب سازی شهر داریم.
او در پاسخ به این سوال که آیا ساختمان هایی که اکنون ساخته می شود با شرایط سنی هماهنگ هستند یا خیر؟ می گوید: در جواب سوال شما نمی توانم نظر قطعی بدهم چون هنوز این مشکل وجود دارد که ما به یک فرهنگ مناسب در زمینه افراد سالمند نرسیده ایم. به هر حال فضایی که برای افراد مسن جامعه ساخته می شود، باید تمام نیازهای آنها را به مقتضای شرایط سنی آنها فراهم کند، لزوم توجه بیشتر به افراد مسن جامعه کاری است که نیاز به عزمی راسخ و همتی والا دارد تا تمامی افراد جامعه را از هر سنی که هستند از تمام نعمت‌های الهی که تقسیم آن به دست مسئولان است، بی نصیب کند. ما از هم اکنون باید با ساخت خانه های مناسب و با معماری درست، به فکر نسلی باشیم که قرار است در این خانه ها زندگی کنند، ما باید در این رابطه به ساخت درست همه موارد از جمله سرویس های بهداشتی، آشپزخانه و غیره به شکلی درست بنگریم تا مناسب حال این قشر که تا ده سال آینده کم هم نیستند باشد.
