اصطـلاح خـودروی ملـی نخسـتین بـار در اوایـل دهــه هفتــاد شمســی در ســازمان های رســمی ایــران ، از جملــه مجلــس شــورای اسـلـامی، وزارت صنایــع و ســازمان گســترش و نوســازی صنایــع ایــران مطــرح گردیــد. پــروژه خــودروی ملــی پــروژه ً ای موفــق و نســبتا کــم هزینــه بــود کــه از طــرف شــهردار وقــت تهــران غلامحســین کرباسـچی و محمدهـادی نژادحسـینیان وزیـر وقت صنایـع حمایـت میشـد.
در ایـن پـروژه ، روش هـا و فراینـد کامـل سـاخت یک خـودرو مـورد تحقیق و بررسـی قـرار گرفـت و اثبـات شـد کـه در ایـران تــوان طراحــی و ســاخت خــودرو وجــود دارد.
نمونه هــای اولیــه ایــن خــودرو کــه بــه صــورت آزمایشـی بـر پایه شاسـی خـودروی شـورلت رویال موجــود در مجموعــه پــارس خــودرو طراحــی و سـاخته شـده بـود، بارهـا در نمایشـگاه های خودرو در محـل دائمـی نمایشـگاه های بین المللـی تهـران در سـالهای ۷۲ تـا ۷۵ بـه نمایـش گذاشـته شـد. در نهایـت، پـس از کشـمکش های سیاسـی و انحـال گــروه طراحــی، پرســنل، اســناد و نمونه هــا بــه شـرکت زامیـاد منتقـل گردیـد و در انتهـا بـا انتقـال مســتندات بــه گــروه صنعتــی ایــران خــودرو، بــا ً الهـام از ایـن طـرح و احتمـاال بـا اسـتفاده از اولیـن یافته هـای تحقیقاتـی مهندسـین ایـن مرکـز، پـروژه خـودروی بومـی کلیـد خـورد کـه در نهایـت بـه طراحـی و تولیـد سـمند بـر پایـه کپـی بـرداری از خودروهــای خارجــی کــه در ایــران مونتــاژ مــی شــدند، بــه عنــوان اولیــن برنــد ایرانــی خـودرو منتهـی شـد.
حــرف از کپــی و کپــی کاری کــه مــی شــود، بـی درنـگ یـاد کشـور چیـن و کارخانـه هایـش مـی افتیـم! در اکثـر صنایـع، چینـی هـا بـه کپـی بــرداری و الهــام از محصــوالت موفــق جهانــی علاقــه زیــادی دارنــد.
از کپـی بـرداری شـرکت هایـی همچـون «هـوآوی» از گوشـی هـای موبایـل شـرکت «اپـل» تـا همیـن صنعــت خودروســازی کــه چینــی هــا از نظــر کپـی بـرداری در آن شـهره جهـان هسـتند! هرچنـد صاحبـان صنعـت خـودرو در ایـران، ثابـت کردنـد کـه، کپـی بـرداری مختـص چینـی هـا نیسـت و آنهـا هـم دسـتی در آتـش دارنـد!
خودروسـازان وطنـی مـا، بـا تمام حاشـیه هایشـان، گاه بـه الهـام گرفتـن از خودروهـای خارجـی علاقه زیـادی نشـان مـی دهنـد. اگرچـه کپـی بـرداری در طراحـی خودروهـای ایرانـی بـه انـدازه محصولات چینـی ملمـوس نیسـت، امـا وجود شـباهت هـا را نمـی تـوان انـکار کـرد و در خـوش بینانـه تریـن حالـت بایـد گفـت، تیـم طراحـی خـودروی ملـی، حداقـل در مراحـل خلـق آن ، نیـم نگاهـی هـم بـه الگوهـای خارجـی داشـته انـد.
زمانـی کـه «سـمند» بـه عنـوان خـودروی ملـی، بـه بـازار آمـد، عـده زیـادی از مسـئوالن وقـت، لـب بـه سـتایش ایـن خـودرو گشـودند و آن را افتخـاری ملـی دانسـتند و بـرای سـاختش جشـن گرفتنـد. اگرچـه اهمیـت سـمند در تاریـخ معاصـر صنعـت خودروسـازی کشـور، بـر کسـی پوشـیده نیسـت و ایـن سـمند بـود کـه خودروسـازی ایـران را بـرای اولیـن بـار صاحـب برنـدی ملـی کـرد. امـا اصـرار بـر ملـی بـودن، یـک خـودرو در قـرن بیسـت و یکـم کـه عصـر ارتباطـات اسـت، امـری بیهـوده و خـاف واقعیـت بـه نظـر مـی رسـد. آن هـم خودرویی که در بـدو ورود بـه بـازار از موتـور »پـژو ۴۰۵ »بهـره مـی بـرد! بـه هـر حـال، اندکـی گذشـت، تـا مشـخص شـد کـه »ایـران خـودرو« طـرح سـمند را از یـک شـرکت انگلیسـی خریـداری کـرده اسـت. پلـت فـرم، گیربکـس و موتـور هـم کـه متعلـق بـه «پـژو»بودنـد. شـاید سـمند از ملـی بـودن، تنهـا نـام ایرانـی را بـه یـدک مـی کشـید. البتـه مـا تـاش هـای واحـد تحقیـق و توسـعه شـرکت ایـران خـودرو در بـه ثمـر رسـیدن پـروژه سـمند را انـکار نمـی کنیـم، امـا طراحـی سـمند، کـه تنهـا ویژگـی مسـتقل در شـکل گیـری ایـن خـودرو بـه نظـر مـی رسـید،
نیـز بـا بررسـی هـای بیـش تـر، مشـخص شـد کـه بـا الگوبـرداری از خـودروی دیگـری بـه انجـام رسـیده اسـت! سمند، در طراحی بیرونی، ترکیبی از چند خودروی معروف است. مهمترین شباهت را می توان، میان سمند و نسل پنجم »فولکس واگن پاسات« (B5)یافت.
شـاید هیـچ وقـت فکـرش را نمـی کردیـد کـه سـمند شـبیه بـه یـک خـودروی آلمانـی و آن هـم پاسـات از آب درآیـد! بیـش تریـن شـباهت هـم در نمـای جلـو اسـت. سـبک طراحـی چـراغ هـا و جلوپنجـره سـمند، برداشـتی نسـبی از پاسـات اسـت. شـبکه ورودی هـوای پاییـن سـپر، محـل جانمایـی مـه شـکن هـا و زه هـای مشـکی غیـر همرنـگ بـا بدنـه نیـز دقیقـا از روی پاسـات الگوبـرداری شـده انـد. حتـی فـاپ پاییـن سـپر سـمند هـم، ماننـد پاسـات B5 ،بـه رنـگ مشـکی اسـت کـه البتـه در مـدل هـای جدیدتـر سـمند، ایـن بخـش بـه صـورت همرنـگ بـا بدنـه درآمـد. زه هـای کنـاری و سـپر عقـب سـمند نیـز همچنـان اشـتراک بـا پاسـات را حفـظ مـی کننـد، حتـی آینـه هـای کنـاری هـم وام دار آینـه هـای پاسـات هسـتند.
امـا ایـن همـه ماجـرا نیسـت! تیـم خـلاق طراحـی خـودروی ملـی، بـرای نمـای عقـب سـمند ، سـراغ «هونـدا سـیویک» مـدل ۲۰۰۰ مـی رونـد! و بالاخـره خـودروی ملـی بـه بـازار مـی آیـد.
خلاصــه کالم اینکــه ، زمانــی کــه خیلــی از کشــورهای آســیایی، همچــون کــره و چیــن وغیــره، بــا حســرت و افســوس بــه خطــوط مونتــاژ کارخانجــات خودروســازی ایرانــی نــگاه مـی کردنـد و مـا در غـرور فـرو رفتـه بودیـم، آنهـا بـه دنبـال سـاخت خـودروی ملـی خودشـان رفتنـد و حـاال، پـس از گذشـت بیـش از ۵۰ سـال در چشـمان مـا بـه جـای غرور، حسـرت و در نـگاه و کالم آنهـا تنهـا غـرور مـوج مـی زنـد.
آری! صنعت خودروی کشور در حالی به این حال زار افتاده است که قرار بود، در یک برنامه ۲۰ ساله دارای برندی اختصاصی وملی شود، اما…!
