بـا قیمـت هایـی دو برابـر پرایـد یعنـی ۱۰ تـا ۲۰ هـزار دلار مـی رسـیم و روشـن اسـت کـه بسـیاری از مـردم تـوان خریـد آن را ندارنـد. پـس خودروهـای تولیـدی بـه طـور نسـبی »ارزان« اسـت، بـه نظـر مـی رسـد در بررسـی گلـه و شـکایت هـا از وضـع خودروسـازی بایـد ایـن نکتـه را در نظـر داشـت. نگارنــده ایــن ســطور بــه عنــوان یــک غیرمتخصــص صنعــت خــودرو کــه از قضــا علاقــه ای هــم بــه اقتصــاد دارد، معتقــد اســت بــه چنیــن اســتدلالی مــی تــوان از چنــد محــور نقــد داشــت:
۱ )ارزان بـودن و گـران بـودن بـدون در نظـر داشـتن ارزش مـورد نظـر مشـتری بـی معناسـت، فـرض کنیـد مـن انتظـار مشـخصی از »رایانـه« دارم کـه عملکـرد خاصـی را بـرآورده سـازد و کمتریـن قیمـت بـا بـرآوردن ایـن انتظـارات مثـال ۱۰۰۰ دلار اسـت، اگـر شـرکتی چیـزی تولیـد کنـد کـه آن انتظـارات را بـرآورده نمـی کنـد گیـرم بـه قیمـت ۵۰۰ دلار، اسـم چیـزی کـه تولیـد کـرده اسـت هرچـه باشـد «رایانـه» نیسـت. اگـر ایـران خـودرو مثـا یـک فرغـون چهارچـرخ موتـوردار بـه نـام »سـمند جدیـد« تولیـد کنـد، البتـه قیمـت آن شـاید بـه ۵۰۰ دلار هـم نرسـد، ولـی بعیـد اسـت ایـن را کسـی فتـح الفتـوح بـه حسـاب آورد، اساسـا یادمـان باشـد »کشـف ترجیحـات مشـتری و ارزان و گـران بـودن فقـط و فقـط در یـک بـازار آزاد و بـا در نظـر داشـتن رقابـت موضوعیـت دارد و مـن از بیـرون نمـی توانـم بگویـم فـان محصـول ارزان یـا گـران اسـت«.
۲ )قیمـت خریـد بـه تنهـای گویـای واقعیـت نیسـت، مشـتری علـی الاصـول قیمـت کل )یعنـی قیمـت خریـد + هزینـه های اسـتفاده از محصـول در طـول دوره عمـر آن( را در نظـر مـی گیـرد و البتـه بـه اصطـاح ارزش اسـقاطی )یعنی بهـای محصولی کـه عمـر مفیـدش تمـام شـده اسـت( هـم بخشـی از کار اسـت. قیمـت خریـد شـاید پاییـن باشـد، ولـی هزینـه های اسـتفاده از محصـول مـی تـوان چنـان بـالا باشـد کـه در کل محصـول مطلوبیـت بالایی نداشـته باشـد.
۳ )بنـا نیسـت همـه هزینـه خریـد یکجـا پرداخـت شـود کـه قیمـت هـای مطلـق را بـا هـم مقایسـه کنیـم، خریـد اعتبــاری ۱۵۰۰۰ هــزار دلاری یــک خــودرو شــاید مطلــوب تــر از خریــد نقــدی ۷۵۰۰ دلاری خــودروی دیگــر بــه حســاب آیــد.
۴ )فـرض کنیـم یارانـه هـای انـرژی و حمایـت هایـی نظیـر آن از خودروسـازی چشـمگیر نباشـد، ایـن محصـولات بایـد بـا ایـن مزیـت قیمتـی بتواننـد یـک منبـع درآمـد مسـتمر صادراتـی مناسـب بـه حسـاب آینـد کـه در ظاهـر چنین نیسـت )تـا جایـی کـه شـنیده ام کسـانی بحـث ضـرورت ادغـام خودروسـازها بـرای بـزرگ شـدن انـدازه بـازار مطرح
کـرده انـد و کسـانی هـم از تحریـم یـاد مـی کننـد کـه جلـوی تحقـق درآمدهـا را علیرغـم قیمـت پاییـن گرفتـه اسـت و البتـه بحـث کیفیـت سیسـتم خدمـات پـس از فـروش و ماننـد آن هـم هسـت، هرچنـد صـادرات خـودروی ایـران در گذشـته کـم نبـوده اسـت(.
۵ )سـناریوی تولیـد و احـداث تاسیسـات تولیـد فـان کمپانـی خودروسـازی در بـازار مصـرف نهایـی هـم بخشـی از کار اسـت، فـرض کنیـم فـورد امـکان تولیـد در ایـران را داشـته باشـد، در شـرایط کمـی رقابتـی شـاید ایـن مزیـت قیمتـی خودروسـازهای وطنـی دود شـود و بـه هـوا رود! )البتـه از دشـواری هـای سیاسـی و »امنیتـی« فعالیـت اجنبـی در ایـران بـی خبـر نیسـتم(.
خلاصـه کنـم قضیـه شـبیه ایـن اسـت کـه یکـی دنبـال خـورش قیمـه مـی گـردد، هرچقـدر اشـکنه خـوب جلـوی او بگـذاری، کارش راه نمـی افتـد، اینجـا هـم بایـد کار را آزاد گذاشـت، اقتصـاد بـازار هیـچ خوبـی نداشـته باشـد، امـکان ظهـور پدیـده هایـی مثـل هنـری فـورد کـه مـی تواننـد جنـس ارزان مناسـب بـازار تولیـد کننـد در آن هسـت،
واهلل اعلـم. ً نهایتـا اینکـه، مقایسـه دلاری بیـن کالاهـا در مـواردی اسـت کـه کالا در بـازار جهانـی امـکان مبادلـه داشـته باشـد؛ فـرض کنیـد محصولـی تولیـد مـی شـود کـه اساسـا صـادرات محـدودی دارد و عمدتـا بـرای بـازار داخلـی سـاخته مـی شـود )تعـداد مشـتریانی کـه دسـت در جیـب کننـد و ارز معتبـر در ازای محصـول پرداخـت کنـد زیـاد نیسـت(مقایسـه دلاری ایـن محصـول بـا رقبـای اجنبـی اساسـا نارواسـت!
