ایـن قصـه ای تلـخ، تکـراری و نـخ نمـا شـده بـرای خـروج خودروهـای فرسـوده در کشـور اسـت. بحثـی کلیشـه ای کـه کمتـر کسـی بـه اخبـار مربـوط بـه آن توجـه
نشـان مـی دهـد و هـر بـار در قالـب قوانیـن، روی کاغـذ مـی آیـد، بـر روی میزهـای نماینـدگان مـی نشـیند و بعـد دوبـاره بـه بایگانـی فرسـتاده مـی شـود، تـا فصـل
جدیـدی را رقـم بزنـد. قـرار بـود، بـا خـروج سـالانه خودروهـای فرسـوده، معضـل خاکسـتری شـدن هـوای کلان شـهرها کمـی کاهـش یابـد، امـا آمارهـا چیـز دیگـری
مـی گوینـد، ایـن روایـت تلخـی از چندیـن هـزار خـودرو فرسـوده در کشـور اسـت کـه گرچـه از سـن قانونیشـان گذشـته، امـا همچنـان چرخشـان مـی چرخـد.
۵۰ ساله های پیر
در کشـورهای توسـعه یافتـه سـن فرســودگی یــک خــودرو تــا حـدود ۵ سـال اسـت، ایـن عـدد در کشــور مــا امــا چندیــن برابــر مــی شــود و گاهــی تــا ۵۰ ســال
بــه بــالا هــم مــی رســد. ســن فرســودگی خودروهــا، البتــه بــه عوامــل زیــادی بســتگی دارد،
بــه عنــوان مثــال عمــر مجــاز یــک تاکســی خیلــی زودتــر از یــک وســیله شــخصی بــه پایــان مـی رسـد. از سـویی دیگـر نـوع فرهنـگ و شـرایط اقلیمـی و غیـره
خــود عامــل بــر نــوع فرســودگی خودروهــا هســتند.
بنابرایـن، سـن فرسـودگی وسـایل نقلیـه یـک معیـار نسـبی اسـت که بــا توجــه بــه شــرایط اقتصــادی، تکنولــوژی و فرهنگــی در جوامــع مختلــف متفــاوت اســت، چراکــه ایــن ســه وضعیــت از عوامــل تعییــن کننــده آن هســتند.
بــر اســاس گفته هــا؛ در حــال حاضــر عمــر مفیــد خودروهــای تولیــد داخــل در حــدود ۱۰ ســال اســت، چراکــه خودروهــای جدیــدی کــه ایــن روزهــا تولیــد
میشــوند، از کیفیــت مــورد نیــاز برخــوردار نیســتند.
ایــن در حالــی اســت کــه در کشـور مـا تعـداد وسـایل نقلیـه ای کـه میـزان سـن آنهـا از ۳۰ سـال بیشـتر باشـد، بسـیار زیـاد اسـت، همچنیــن تعــداد وســایل نقلیــهای
کــه در ســال های اخیــر از رده خــارج شــدهاند نیــز نســبت بــه تعـداد خودروهـای شـماره گذاری شــده بســیار ناچیــز اســت. ایــن مسـاله شـامل تاکسـی های فرسوده هــم مــی شــود، خودروهایــی کــه ایــن روزهــا حجــم عظیمــی از حمـل و نقـل را بـه دوش دارنـد و آنقـدر پیـر شـده انـد کـه نگذارند،کلان شــهرها نفســی تــازه کننــد.
مهری بر پایان پاکی هوا
حـالا هـزاران خـودرو کـه عمرشـان بـه تـه رسـیده، در خیابـان هـا صـف کشـیده انـد، تـا حـذف آییـن نامـه مـاده ۸ ُ قانـون هـوای پـاک، مهـر پایانـی برپاکی هـوای کلان
شــهرها باشد. بـر اسـاس ایـن آییـن نامـه، تعیین سـقف سـنی بـرای خودروهای فرسـوده دیگـر وجـود نـدارد و طبعـا یکـی از راههای اصلـی ممانعت
از تـردد فرسـوده هـا بسـته می شـود.
لغـو ایـن آییننامـه، امـا در حالـی اتفـاق افتـاد کـه در بسـیاری از کشـورها بـرای خودروهـا سـن فرسـودگی تعییـن میشـود و ایـن اقـدام از چنـد جهت موثـر اسـت: نخسـت اینکـه بـا تعییـن سـن فرسـودگی، خودروهـا عمـا پیـش از آنکــه بــه عواملــی بــرای آلودگــی هــوا تبدیــل شــوند، یــا از رده خــارج یــا میـزان ترددشـان بسـیار کـم خواهـد شـد. در ایـن کشـورها بـا در نظـر گرفتـن اینکـه هزینه هـای مزبـور بـه آلودگـی هـوا بسـیار زیـاد اسـت، ضمـن تعییـن سـن فرسـودگی،
قوانیــن ســختگیرانه بــه ویــژه از ناحیــه مالیاتگیــری بــرای تــردد ایــن خودروهــا لحــاظ میشـود. در اثـر ایـن قوانیـن، هزینـه اسـتفاده از خودروهـای بـه اصطـاح فرسـوده بـالا میرود و در نتیجـه مالـکان آنهـا ترجیـح میدهنـد محصـولات نـو تهیـه کننـد. البتـه دولتهـا در کنـار مقـررات سـختگیرانه هزینـهزا، یکسـری مشـوق نیـز در نظـر میگیرنـد، تـا انگیـزه مالـکان خودروهای بـه اصطـاح فرسـوده بـرای جایگزینـی آنهـا افزایـش یابـد. نکتـه دیگـر در مورد تعیین سـن فرسـودگی خودروهـا و جایگزینـی آنهـا، بـه مصـرف سـوخت مربـوط میشـود. هرچه سـن خـودرو بـالا بـرود، میزان مصـرف سـوخت آن نیـز افزایـش خواهـد یافـت کـه ایـن موضـوع از منظـر اقتصـادی بـه صرفـه نیسـت.
امـا در کشـور مـا ایـن موضـوع برعکـس اسـت، بـه ایـن خاطـر کـه خودروسـازها بـه مصوبـات دولـت تـن نمـی دهنـد و همیـن عاملـی شـده کـه بسـیاری از مراکـز اسـقاط خـودرو بـه کمـا برونـد.
طـرح ممنوعیـت تـردد خودروهـای فرسـوده، بـرای اولیـن بـار اواخـر دهـه ۷۰ از سـوی مسـئولان محیط زیسـت وقت مطـرح شـد، امـا بـه دلیـل ایـن کـه امـکان اجـرای آن نبـود، هیچوقـت اجرایـی نشـد .
بازپرداخت های منطقی
فراهــم نشــدن زمینــه رقابــت و کاهــش کیفیــت خودروهــای داخلــی و توقــف ورود خودروهــای خارجــی هـم، بـر ایـن مشـکلات اضافـه کـرد. بـه گفتـه حمیـد صادقـی، کارشـناس خـودرو، بسـیاری از مالـکان ایـن خودروهـا بـه دلایـل مختلـف از جملـه گرانـی و کمبـود نقدینگـی تمایلـی بـه اسـقاط خـودرو خـود ندارنـد.از ســوی دیگــر هزینــه خودروهــای جدیــد و تمهیــدات نامناســب از ســوی برخــی از دســتگاه هــا و عــدم حمایــت دولــت بــرای دادن وام بــه صاحبــان ایــن نــوع خودروهــا باعــث شــده کــه کمتــر تلاشــی بــرای اســقاط خودروهایشــان کننــد.
فرهـاد ۶۵ سـاله از جملـه صاحبـان یـک خـودرو فرسـوده اسـت کـه چنـدان تمایلـی بـه اسـقاط و قراضـه کـردن خـودرو اش نـدارد. بـه نظـر او اگـر وام هایـی بـا بازپرداخـت هـای منطقـی بـه خودروهـای فرسـوده تعلـق مـی گرفـت، بسـیاری از اقشـار جامعـه مـی توانسـتند بـا گرفتـن ایـن مزایـا، خودروهایشـان را تعویـض کنند .
امـا بـا ایـن تفاسـیر و بـا گرانـی هـای حبـاب وار و غیرمنطقـی خـودرو، اگـر ماشـین هایمـان را از دسـت بدهیـم، نمـی توانیـم جایگزینـی بـرای آن پیـدا کنیـم. حمایت دولتی ها بـه اعتقـاد احمـد حسـینی، کارشـناس اقتصـاد اکثـر مالـکان خودروهـای فرسـوده بهـره منـدی از وام، کاهـش هزینـه هـای سـوخت و تعمیـرات نگهـداری را مدنظـر قـرار مـی دهنـد و اعتقـاد دارنـد کـه بـا کاهـش ایـن مشـکلات مـی تواننـد بـه اسـقاط خودروهایشـان اقـدام کننـد.
ایـن اقتصـاد دان ادامـه مـی دهـد: کلیـد بـرون رفـت از مشـکلات مربـوط بـه خودروهـای فرسـوده در دسـت دولـت اسـت و بنابرایـن، مـی تـوان بـا ایجـاد شـرایط مناسـب و مطلـوب بـرای مالـکان ایـن نـوع خودروهـا و افزایـش وام اعطایـی دولـت، بـرای اسـقاط خـودرو قفـل ایـن مشـکلات را بـاز کـرد.
