تنها آماری که وجود دارد، مربوط به سال ۱۳۹۱ است که وزارت ورزش و جوانان از خانه های مجردی ارایه داده و گفته که بین ۲۵ تا ۳۰ درصد جوانان، زندگی مجردی دارند. اعدادی که شامل زنان سرپرست خانوار هم می شود؛ رقمی حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ نفر.
حالا زندگی در خانه های مجردی دیگر تابو نیست، بلکه انتخابی است که از خیلی وقت پیش شروع شده و هر روز در حال افزایش است. کارشناسان اما می گویند، چنین مساله ای تنها در شهرهای بزرگ شایع است و در شهرهای کوچک هنوز تابو است و مساله ساده ای نیست.
به گفته آسیب شناسان اجتماعی، تغییر فرهنگی مهم ترین عامل در وفور این خانه ها است، تغییرات فرهنگی که در جامعه ما اتفاق افتاده، اجازه می دهد پدیده ای که تا چند سال پیش یک پدیده ممنوع بود، این روزها زیاد به چشم بخورد. مهاجرت، تحصیل در شهری دیگر، وضعیت بد اقتصادی و دور افتادن از ازدواج از عوامل دیگری است که به این مساله سرعت بخشیده است.
به گفته کسانی که در این خانه های تک نفره زندگی می کنند، شرایط جامعه باعث اینگونه انتخاب ها می شود، علی، یکی از همان ها است، او در یک خانه ۶۰ متری در پایتخت زندگی می کند و تجربه یک زندگی مدرن را دارد. زندگی مجردی او از وقتی شروع شده که به دانشگاه تهران پا گذاشته و دیگر به محل زندگیش بازنگشته است و همین جا هم کار و زندگی می کند، به نظراواگرتا چند سال پیش مجرد زندگی کردن یک امر منفی به شمار می آمد، حالا دیگر مردم به این نوع زندگی ها هم عادت کرده اند، گرچه خیلی ها هنوزهم با این موضوع دچار مشکل هستند و این شرایط را نمی پذیرند.
- مجردی یك نوع سبك زندگی است
زندگی در خانه های مجردی یك نوع سبك زندگی است، سبکی که دیگر وصله ناجور نیست و نباید با نگاه کاملا سیاه و سفید به آن نگریسته شود. این گفته رییس اداره سلامت اجتماعی وزارت بهداشت است که اعتقاد دارد: پدیده خانه های مجردی، ضرورت زندگی مدرن است و نباید به صورت پیش داورانه به آن به عنوان یک آسیب نگاه کنیم؛ بلکه پدیده خانه های مجردی، نوعی سبک زندگی در نتیجه اقتضائات محیطی و زمانی است.
امیدنیا مجرد زندگی کردن را با نگاهی دیگر هم ارزیابی کرده و می گوید: حتی می توان به خانه های مجردی به عنوان یک پدیده مثبت در جهت رشد شخصی و اجتماعی فرد نگاه کرد؛ اما اکنون برخی افراد آن را یک انگ و مصداق لاابالی گری تلقی می کنند. در صورتی که این پدیده درهمه کشورهای صنعتی وجود داشته و کشور ما نیز به سمت صنعتی شدن در حال پیش رفتن است.
- مردان متاهل مشتریان خانه های مجردی
با یک نگاه سطحی خیلی خوب متوجه می شویم که جامعه ایران در حال پیر شدن است و ۲۰ سال دیگر شاهد وضعیت عجیبی درایران خواهیم بود. وضعیتی که همراه با زیاد شدن طلاق ها و اضافه شدن لشکر۲۰ میلیونی بیکاران و مجردان زیر۴۰ سال می تواند، درصد خانه های مجردی را به ارقام بالاتری نزدیک کند.
گرچه مشتریان خانه های مجردی فقط به جوانان مجرد ختم نمی شود و این روزها مردان متاهلی را هم می بینیم که اگر شرایط مالیشان اجازه بدهد، در پی یافتن خانه های مجردی به دور از چشم خانواده هایشان هستند. مردانی که می خواهند ساعت ها و روزهایی را خارج از خانه و به دور از محیط خانواده شان سپری کنند و برای خودشان تنها باشند.
دکتر علی انتظاری، مدیر گروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، درباره علل ایجاد چنین شرایطی در جامعه، چنین توضیح می دهد: بی شک، رسانه ها و شیوه های ارتباطی مختلف، نقش موثری در این زمینه داشته است و نباید نقش آنها را در تضعیف یا تقویت بنیان خانواده نادیده بگیریم. البته متأسفانه در این مورد، رسانه های مختلف چندان موفق نبوده اند.
دکتر انتظاری درباره عللی که موجب شده مردان متأهل به خانه های مجردی روی بیاورند، می گوید: عوامل مختلفی در این زمینه دخالت دارد که یکی از مهم ترین آنها، فرهنگ جهانی و مساله ای است که تحت عنوان فرهنگ جهانی ارائه می شود. در واقع، یکی از الزامات این جریان جهانی شدن از نوع غربی که در حال حاضر از طریق رسانه ها و شیوه های دیگر در کشورهای مختلف رخ داده است، پررنگ شدن گرایش های مادی و جسمانی است.
در مقابل نیز گرایش های روحانی و معنوی کمرنگ تر از قبل می شود که این شرایط را در موارد مختلف می توانیم، مشاهده کنیم. به عنوان نمونه روی آوردن به جراحی های زیبایی و اهمیت پیدا کردن بیش از حد زیبایی صورت، یکی از نشانه هایی است که در عمل مهم تر شدن جسمانیت را در مقابل روحانیت و معنویت نشان می دهد.
به گفته این استاد دانشگاه، مردان متأهل نیز در معرض این فرهنگسازی قرار دارند و بخصوص از طریق رسانه های غربی این موضوع انتقال پیدا می کند و در نتیجه اهمیت بعد جسمانی برای آنها نسبت به گذشته بیشتر می شود.
- نبود مهارت ها و آسیب های نوپدید
اما تا زمانی که آموزش مهارت های زندگی در نظام آموزش و پرورش ما مانند کشورهای پیشرفته نهادینه نشده است، باید انتظار آسیب های نوپدید را داشته باشیم .
تعریف ساده ای که می تواند از کودکی در ذهن بچه های ما شکل بگیرد تا بتوانند با اهرم مهارت های زندگی کمتر دچار آسیب بشوند و بر پایه احساسات تصمیم نگیرند.
به این خاطر که همین تضادهای احساسی است که باعث می شود، بسیاری از جوان ها عطای ماندن در خانواده را به لقایش ببخشند و تصمیم به مستقل شدن بگیرند. این برای مونا که یک دختر ۱۹ ساله است به عینه پیش آمده، محدودیت هایی که او دارد در زندگی مجردی رنگ می بازد و او می تواند به دور از بُکن نَکن های خانواده استقلال واقعی را تجربه کند.
اما مشکل اینجاست که خیلی ها از این موضوع سواستفاده می کنند. صاحبخانه ها یا آژانس های املاک که منتظر طعمه برای پول درآوردن بیشتر هستند.
به گفته علی، همین كه بدانند، می خواهی مجردی زندگی كنی با نگاه خاصی می گویند: خب! این ساختمان همه متاهل هستند، اما من به تو چون پسر خوبی هستی و بهت اعتماد دارم اجاره می دهم. همین صحبت ها كافی است تا مبلغ اجاره را بیشتر كند. البته اینكه اجاره بها به خصوص در سال اخیر به نسبت افزایش پیدا كرده است شكی در آن نیست، اما صاحب خانه ها و آژانس های املاك وقتی متوجه بشوند كه مجرد هستی اجاره بیشتری طلب می كنند.
مشکلات مجردی زیستن، البته به همین جا ختم نمی شود، المیرا، یكی دیگر از دانشجویانی است كه در خانه مجردی زندگی می كند. زندگی كه از دید او آنچنان هم آسان نیست، به ویژه برای دختران، از مصایب و مشكلات خانه گرفتن تا رفت و آمد.او از حضورش در یك آژانس املاك برای اجاره خانه می گوید كه مرد بنگاهی با یك حالت خاصی می گوید راستش خانم، توی این محله‌ها به دختر مجرد، سخت خونه می‌دهند. بافت اینجا سنتی و مذهبی است، همسایه‌ها قبول نمی‌كنند، دختر مجرد ساكن آپارتمان باشد.
این دختر دانشجو ادامه می دهد: گاهی با پیشنهادهایی نادرست روبرو می شوم كه در طول سالیانی كه در خانه مجردی زندگی می كنم، بارها تكرار شده است و باید خیلی راحت از كنار آن گذشت، چون حوصله ای برای پاسخ دادن به این افراد برایم وجود ندارد.
اما در این میان سرک کشیدن ها و نگاه های همراه با شک مساله ای است که به راحتی نمی توان از آن گذشت. فرهنگ پایه و عامه ما هنوز نپذیرفته که دختران بدون اینکه ازدواج کرده باشند از خانواده جدا شوند و برای خود سرپناه دیگری انتخاب کنند.
- تفریح هایی که محدود شده اند
احمد پدرام، جامعه شناسی است که در این زمینه تحقیقات بسیاری انجام داده و معتقد است که علت کشش جوانان به خانه های مجردی مختلف است: «بخشی از این مهم به دلیل این است كه ما تفریح ها و شادی هایی را كه جوانان می توانند، در كنار هم داشته باشند، محدود می كنیم و موانع متعددی در برابر آنها قرار می دهیم كه این اتفاق خود به خود آن را به شكلی دیگر زیرزمینی می كند كه بخشی از آن همین خانه های مجردی است؛ یعنی جوانان دورهم جمع می شوند و تفریح و شادی خودشان را دارند اما بخشی دیگر از این خانه های مجردی مربوط به جوانانی است كه از خانواده های خود دور هستند و بیشتر آنها هم زندگی دانشجویی در درون خوابگاه ها دارند. این افراد به خصوص دختران به دلیل محدودیت در محیط های خوابگاهی سعی می كنند كه به صورت تكی یا با دوستان خود در خانه های مجردی زندگی كنند. البته در خوابگاه به جای اینكه انضباط را بخواهند با آموزش و روش هایی مانند سبك زندگی مطرح كنند، سعی دارند كه با ایجاد محدودیت آن را به دانشجویان یاد بدهند كه نتیجه آن هم فراری شدن دانشجویان از خوابگاه ها و روی آوردن به خانه های مجردی می شود.
این جامعه شناس درباره انواع خانه های مجردی اظهار داشت: این خانه ها انواع مختلفی دارند. وقتی چند فرد مجرد در یك خانه زندگی می كنند، برای آنها حس یك خانواده و دوستی های صمیمانه دارد و بعضی از افراد این خانه های مجردی را محل كار خود هم قرار داده اند. بنابراین نباید گفت كه همه این خانه ها بَد است و خیلی در خصوص آنها نگران بود. البته اینگونه خانه ها هم متفاوت هستند و این نگرانی نباید در مورد همه آنها یكسان باشد، قطعاً تعدادی از این خانه ها شرایطی متفاوت دارند كه باید به آنها توجه شود.خانه های مجردی نوعی سبك زندگی است كه نمی توان آن را خیلی نَهی كرد زیرا جوانان دوست دارند هرچه زودتر به استقلال برسند و یكی از بهترین راه هایی كه احساس می كند وجود دارد، همین زندگی های مجردی است.
