ترس و ترديدها از اکران آنلاين در ايران

همین چند ماه پیش، وقتی که هنوز در تدارک نوروز و تردید های قرنطینه بودیم، اگر کسی از « اکران آنلاین » در ایران حرف می زد، سینمایی ها در ذهن شان عجایب هفتگانه را هشتگانه می پنداشتند؛ که خب البته حق هم داشتند، اما این اتفاق در کمال ناباوری افتاد.

امروز آنقدر اکران آنلاین بدیهی شده که از ابراهیم حاتمی کیا اوجی» اش تا سیروس الوند با «آنجا همان ساعت» که ِبا «خروج بسیارمخالف این پدیده است، همه به صف شدند.

راه دومی در کار نیست

یکی از موافقان این شیوه نوین که اتفاقا از اقتصاد اندیشان سینماست؛ علی سرتیپی است. او مدیر شرکت پخش فیلمیران و یکی از تهیه کنندگان پر کار و تا حدود زیادی پول دار» لقب دارد که معتقد است : «من اینطور فکر می کنم اگر بخواهیم آنی و فوری با قضیه کرونا در صنعت سینما برخورد کنیم، باید قضیه اکران آنلاین فیلم ها را جدی تر بگیریم چون در حال حاضر راه دومی وجود ندارد». البته حق با اوست، اما از یاد نبریم که اکران آنلاین می تواند اوضاع سینماها را از لحاظ اقتصادی با چالش روبرو کند و سینماداران برای جذب مخاطب باید راه های نوین تری را به کار گیرند.

من به این چالش تن می دهم ؛ ناچارم و موافق

رامبد جوان که سمت های گوناگونی در همه قالب های نمایشی را تجربه کرده است، دومین تهیه کننده ای بود که پا در وادی اکران آنلاین گذاشت. او که به همراه محمد شایسته تهیه کننده و سرمایه گذار سینمایی «طلا» بودند در این جایگاه ایستاد و با اعلام اینکه « من به این چالش تن می دهم ؛ ناچارم و موافق» گفت : « ببینید طبیعی است با هیچ فناوری دیگری نمی شود فیلمی که برای پرده عریض تولید شده را دید و همان کیف را برد چون به اعتقاد من لذت تجربه یک اتفاق جمعی و حضور دراجتماعاتی همچون سالن سینما و لذت تماشای فیلم به همراه خانواده را نمی توان با فناوری های نوین از بین برد، اما در حال حاضر راه دیگری هست؟» جالب است بدانید که سینمایی «طلا» به کارگردانی پرویز شهبازی، فیلمی در ژانر اجتماعی است که از چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت به اکران در سینمای آنلاین رسید و با گذشت ۴۸ ساعت، از مرز ۵۰ هزار بلیت گذشت.

رویایی که «نتفلیکس» محقق کرد

البته با احترام به این دو دیدگاه از یاد نبریم که چالش بر سر «اکران اینترنتی» و نسبت آن با «هنر صنعت سینما» در جهان هم چندان پدیده تازه ای نیست. کم نیستند فیلمسازان بزرگ و پیشکسوت سینما از استیون اسپیلبرگ گرفته تا مارتین اسکورسیزی در هالیوودی ها تا داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی در سینمای وطنی که گاه از سر افسوس و گاه با لحنی تند و صریح بر اصالت «فیلم دیدن در تاریکی سینما» تأکید کردند تا شاید جلوی این تغییر را بگیرند، ولی این در حالی بود که قدرت فضای مجازی بهترین پشتوانه برای عبور از سنت فیلم دیدن در سالن سینما به شمار می رود.

شاید اگر همین بزرگترها کمی به قول جوان ترها «گجتی» تر بودند، آنقدرها هم به این فرم و مدیوم اصرار نمی کردند. به یاد داشته باشیم که نتفلیکس که در آغاز یک شرکت اینترنتی «سفارش فیلم» بود، با بهره گیری از تجربه «تلویزیون های کابلی» توانست بر بستر اینترنت، فضایی را ایجاد کند که مخاطبان در هر نقطه ای از جهان بتوانند به جای سفارش فیلم و دریافت نسخه دی وی دی آن، به صورت آنلاین فیلم درخواستی خود را از طریق تلویزیون، رایانه شخصی و یا حتی تلفن همراه به تماشا بنشینند و این شاید چیزی شبیه کابوس برای فیلمسازانی بود که زمانی می گفتند «مگر می توان لذت وسترن را جز روی پرده نقره ای بزرگ درک کرد؟»، اما حکم تحقق یک رویا را برای نوجوانان و جوانان عصر اینترنت داشت!

ترس و ترديدها از اکران آنلاين در ايران  ترس و ترديدها از اکران آنلاين در ايران

آقایانی کاتولیک تر از پاپ

به قول یکی از سینما گران « برخی از دوستان سینماگر ما برای پرده سینما تقدسی قائل اند که میزان آن از کسانی که این پرده را خلق می گوییم که فلانی کاتولیک تر از پاپ ً کرده اند بیشتر است! اصطلاحا است؛ سینما یک ابزار است؛ چرا باید تقدس داشته باشد؟ این ابزار تا زمانی قابل استفاده است که پاسخگوی نیازهای ما باشد؛ اگر زمانی پاسخگوی نیازهای ما نباشد باید آن را تغییر دهیم». این بجث که مطرح شد خیلی زود محمدقاصد اشرفی، رئیس انجمن سینماداران در گفت و گویی که با یکی از خبرگزاری ها داشت خیلی محترمانه تهدید کرد: «صاحبان آثار سینمایی مجاز هستند که فیلم های خود را به هر نحوی که تمایل دارند در اختیار مخاطبان سینما قرار دهند، اما فیلمی که در در آینده ًفضای مجازی و یا شبکه نمایش خانگی ارائه شده باشد، قطعا در سینماها اکران عمومی نخواهد شد.»

توقیفی هایی که پای کار آمدند!

همین  ۴ سال پیش بود که فیلم «ارادتمند؛ نازنین، بهاره و تینا» به کارگردانی و نویسندگی عبدالرضا کاهانی توقیف شد و هیچ زمان نتوانست رنگ پرده را به خود ببیند. هر چند او به این روال عادت دارد، اما کاهانی در طی این سال ها تلاش های بسیار زیادی برای اکران فیلمش کرده و همیشه به دربسته خورده است. آخرین بار هم وقتی محکم پشت این در بسته میخکوب شد که محمدحسین لطیفی از اعضای شورای پروانه نمایش آب پاکی را روی دست کاهانی ریخت و گفت: «ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا» امکان اصلاح ندارد و بنابراین مجوز نمایش نخواهد گرفت». با این وجود و به رغم چنین حرفی کاهانی برای اکران آنلاین این فیلم ابراز تمایل کرده است. در بخشی از صحبت های او در صفحه اینستاگرامش خطاب به مردم آمده است: «پس از چند سال انتظار، توقعی ندارم جز اینکه شما – بدون سانسور- تماشاگر فیلم باشید. وقتی می گویید فیلم را اینترنتی پخش کنم، مطمئن باشید من هم به آن فکر کردم و اگر مانعی نباشد لحظه ای درنگ نمی کنم. این اثر متعلق به شماست. شما که هر روز در حال پیشرفت فکری و اجتماعی هستید و من خجالت می کشم محصول فکری پنج سال گذشته ام را از شما دریغ کنم».

«صد سال به این سال ها» دیگر فیلم توقیفی است که متقاضی اکران ششمین دوره جشنواره فیلم فجر آنلاین شده است این اثر در بیست و رونمایی شد، اما بعد از آن با وجود داشتن مجوز اکران فرصت اکران عمومی پیدا نکرد. اما اکنون بعد از  ۱۳ سال مرتضی شایسته تهیه کننده این اثر از برنامه ریزی برای اکران آنلاین این فیلم خبر داده است. فیلم کمدی _سیاسی «منشی مخصوص من» نیز متقاضی اکران  آنلاین شده است. (منشی مخصوص من) که ۶ سال پیش ساخته شده از حضور بازیگرانی چون؛ حسام نواب صفوی، سیروس گرجستانی و ساناز سماواتی بهره گرفته است. صالح دلدم، کارگردان این فیلم درباره انگیزه هایش برای اکران آنلاین «منشی مخصوص من» به ایلنا گفته است: ((صددرصد فیلم قاچاق می شود، اما با وجود ۶ سال توقیف و سنگ اندازی های بسیار برای جلوگیری از اکران، چاره ای جز اکران فیلم ندارم. در واقع به مرگ گرفته اند که به تب راضی شدم.» علاوه بر موارد که ذکر شد فیلم های «خیابان های آرام» به کارگردانی کمال تبریزی، «رستاخیر» ساخته احمدرضا درویش، «خصوصی» ساخته محمدحسین فرح بخش و «کاناپه» به کارگردانی کیانوش عیاری دیگر آثاری هستند که در چند سال اخیر توقیف شده اند و همچنان وضعیت نمایششان مشخص نیست. در این بین شاید اکران آنلاین بتواند یک فرصت طلایی باشد.

پرده آخر : طعم شیرین حمایت و لذت «اوج» نشینی

این موارد هر چند قرار است مروری باشد به این پدیده که احتمالا تا انتهای نیمه نخست سال یک شیوه جا افتاده خواهد شد ولی باید تاکید کرد سینمای صد در صد دولتی ما که به قول فراستی «سود در تولید است و نه اکران» همچون مولودی دارای نواقص ژنتیک است که باید تا ابد از آن حمایت شود. شاید به همین دلیل است که سازمان سینمایی به آثاری که تن به اکران آنلاین دادند ۳۰۰ میلیون کمک کرد تا کمتر کمر خم کنند ولی گفت به آثار دولتی کمترین کمکی نمی کند. اما باید سوال کرد آیا چنین حمایت هایی سینماگران متمایل به بخش خصوصی را دولتی تر و به اصطلاح «اوج» نشین نمی کند؟! خودمانیم طعم فروش میلیاردی با امکان به کارگیری همه ابزارها لذیذ و شیرین است.

محمد بندرعباسی

این هفته | inhaftemag.com