ایجاد منبع سرمایه برای کسب وکار، امکان سرمایه گذاری خارجی و ایجاد منبع برای بودجه دولت، از خصوصیات بازار بورس است که قرار بود در ایران هم به کمک بیاید و اقتصاد را متحول کند.
درست ۴۷ سال پیش بود که پای بورس به ایران بازشد . در واقع مطالعات اولیه درباره تأسیس بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵ هجری شمسی برمی گردد. آن زمان (ران لوترفلد) بلژیکی پس از انجام مطالعات گسترده درباره تأسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی بورس را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد، اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملا موضوع بررسی و تأسیس بورس در ایران بیش از ۲۵ سال به تأخیر افتاد.
اولین گام استوار بورس در ایران را به سال ۱۳۴۵ نسبت می دهند، همان زمانی که قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد ،البته بعد از اینکه در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقتنامه اولیه تأسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد.
در اواخر همان سال یعنی سال ۴۱ هیئتی از بورس بروکسل به سرپرستی دبیر کل این بورس برای مشارکت در راه اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار، در سال ، در پانزدهم بهمن ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می رفت، به طور رسمـی فعالیت خود را آغاز کـرد.
از رکود جنگی تا صعود تحریمی
بورس تا کنون اوج و فرودهای بسیار زیادی را تجربه کرده است.رکود ایام جنگ را هنوز به خاطر دارد و همچنین صعود پرحاشیه ایام تحریم های ، سخت اقتصادی همراه با کرونا را تجربه کرده است. از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷، تعداد شرکتها و موسسه های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ۱۰ بنگاه اقتصادی با سرمایه ۲/۶ میلیارد ریال به ۱۴۲ شرکت با بیش از ۳۰۸ میلیارد ریال افزایش یافت. با پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد شرکت های پذیرفته شده از ۱۰۵ شرکت، به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ تقلیل یافت. علت این امر، تملک بسیاری از بنگاههای اقتصادی توسط دولت بوده است.(در اثر ملی شدن بانکها، بیمه و برخی صنایع کشور، تعداد زیادی از بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شدند) رکود شدید بازار بورس در طی هشت سال جنگ تحمیلی نیز از وقایع مهم بورس ایران محسوب می شود.در حال حاضر، چهار بورس بزرگ کشور تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می کنند.
وال استریت ؛ دیواری که خیابان شد
وال استریت در حال حاضر بازار بورس نیویورک، بزرگترین بازار بورس، از نظر میزان معاملات و ارزش بازار سرمایه در جهان است. با شروع فعالیت بورس های بزرگ جهان، به تدریج سایر کشورها نیز دارای بورس شدند تا آنجا که امروز کمتر کشوری را می توان یافت که بورس نداشته باشد.
اگر به تاریخ تجارت و مبادلات مالی چند دهه ی اخیر ، نگاهی بیاندازیم متوجه انقلاب بزرگی که در سیستم اقتصادی کشور و حتی جهان ،توسط خیابان وال استریت ، مبدا بیشترین معاملات تجاری به وجود آمده می شویم چرا که امروزه وال استریت مقر ثروتمندترین تجار آمریکا به حساب می آید .
ساختمان بازار بورس نیویورک (NYSE) که بزرگترین بورس جهان از نظر میزان داد وستد و معاملات است، مرکز بزرگترین مراکز اقتصادی ایالات متحده آمریکا و چند بورس مهم اقتصادی این کشور مانند بازار بورس نزدک (NASDAQ) بازار بورس آمریکا (AMEX)، بازار بورس تجاری نیویورک (NYMEX) و میز بازارگانی نیویورک (NYBOT) در بورس وال استریت، مبدا بیشترین معاملات تجاری تاسیس شده اند.
در سپتامبر ۱۳۵۳ ساکنان محلی که اکنون ساکنانن یویورک محسوب می شوند برای حفاظت از خود درمقابل تعرض بومیان محلی و تهاجم ارتش اولیور کرامول (Oliver Cromwell) یک دیوار (Wall) بزرگ در جزیره منهتن ساختند که با گذشت زمان و توسعه منهتن خیابانی در امتداد آن دیوار با همان نام کشیده شد ( Wall st) و همچنان این نام روی آن باقی مانده است.
از وال استريت نيويورک تا پل حافظ تهران
آیا بورس در ایران توانست اقتصاد را متحول کند؟
ایجاد منبع سرمایه برای کسب وکار، امکان سرمایه گذاری خارجی و ایجاد منبع برای بودجه دولت، از خصوصیات بازار بورس است که قرار بود در ایران هم به کمک بیاید و اقتصاد را متحول کند، اما آیا بورس به رشد اقتصادی کمک کرده است ؟
در یک اقتصاد سالم و بازار بورس پویا می توان از طریق فروش سهام و اوراق مشارکت به تجهیز منابع مالی پرداخت، می توان با تقویت حس مشارکت درعموم افراد جامعه به هدایت سرمایه های اندک آنان به سمت فعالیت های تولیدی و تجاری گام برداشت، می توان از حرکت سرمایه ها به سوی فعالیت های سفته بازانه جلوگیری نمود.
ورود به فعالیت های سفته بازی مثل خرید ارز و گاهی مسکن و امروز خرید خودرو، خروج پول از چرخه تولید است و این به معنی کاهش اشتغال، تشدید بیکاری و تورم است، واضح است که تشکیلات اقتصادی سالم و بورسی پویا تنها از طریق شعار و صرف طرح آرزو ایجاد نمی گردد، بلکه ابتدا باید زیرساخت های لازم فرآهم آید و این نقش دولت و مجلس است که فضا را مهیا نمایند و در سیاست گذاری های اقتصادی خود همسو با سند چشم انداز و برنامه های توسعه اقتصادی پنج ساله کشور، قانونمند، هدفمند و با ثبات عمل نمایند.
وجود پتانسیل های بالقوه و ضرورت های ایجاد شده با وجود محدودیت ها و مشکلات پیش رو، جایگاه بورس اوراق بهادار را در طی سالهای اخیر بیش از پیش برجسته و با اهمیت ساخته است.
هرچند که بورس اوراق بهادار کشور از نظر نماگرهای جمعیتی، صنعتی و اقتصادی از موقعیت ممتازی برخوردار است، اما در دسترس نبودن ابزارها و زمینه های لازم برای مشارکت برابر و گسترده صاحبان منابع پس اندازی در بازار سرمایه ایران سبب شده تا درصد کمی از سرمایه تجهیز شده کنونی توسط این بازار به سهامداران جزء یا حتی بخش خصوصی تعلق داشته باشد.
محدود بودن پوشش جغرافیایی بازار سرمایه باعث ناشناخته بودن بورس اوراق بهادار در اکثر نقاط کشور شده است و حضور کمرنگ شرکت های فعال در نقاط دوردست کشور در این بازار نیز از همین رو است.
این هفته | inhaftemag.com
