مصطفی نصراصفهانی: در جدیدترین نظریات اقتصاد فقر، روی جنبه های شناختی فقرا تأکید می شود. به این معنا که اگر فقرا بتوانند تصمیم های درست اتخاذ کنند می توانند به راحتی از فقر خارج شوند. البته باید متذکر شد که وقتی گفته می شود علت گیرافتادن فقرا در دام فقر نحوه تصمیم سازی خودشان است به این معنا نیست که «فقر احمق می کند»! بلکه طبیعت انسان ها اینگونه است که وقتی شخص در شرایط کمبود و نداری قرار می گیرد، به طور غریزی تمام دغدغه اش حفظ حیات و گذران زندگی روزمره خواهد شد. بنابراین طبقات ضعیف به جای اینکه ریسک کارهای پربازده را به عهده بگیرند و در سرمایه گذاری های بلندمدتی که پر بازده هستند مشارکت کنند، از هرگونه ریسک و یا به تعویق انداختن مصرف اجتناب می کنند.
بنابراین، وسوسه فروش سهام عدالت و مصرف کردن آن برای طبقات ضعیف به طور طبیعی وسوسه ای بسیار قوی است. تحریک به فروش دارایی طبقات ضعیف دقیقا بر عکس چیزی است که در ادبیات اقتصاد فقر مورد تجویز قرار می گیرد. فرآیند فقرزدائی از طریق دارایی سازی (Asset Buikling) اتفاق می افتد و باید تلاش کرد تا فقرا بیشتر پس انداز کنند و بیشتر دارایی سازی کنند.
فلسفه دستور مقام معظم رهبری مبنی بر آزادسازی سهام عدالت، این است که در این تورم و شرایط اقتصادی نامناسب طبقات ضعیف بتوانند کمی این درد و رنج را راحت تر تحمل کنند. بنابراین کلیت آزادسازی سهام عدالت بسیار ایده خوبی است، اما آنچه که در تحقق این فلسفه اهمیت زیاد دارد «جزئیات» مربوطه است.
یکی از نقاط گلوگاهی در رابطه با توانمندسازی فقرا و طبقات ضعیف، که در ادبیات تأمین مالی خرد (Micro-Finance) مورد توجه ویژه قرار می گیرد، عدم دسترسی ایشان به اعتبار و وام است. وقتی دسترسی به وام وجود داشته باشد امکان تشکیل دارایی و یا راه اندازی کسب و کار برای فقرا به وجود می آید.
اما یکی از علل اصلی عدم دسترسی فقرا به وام و اعتبار، فقدان ضمانت (یا وثیقه) لازم برای بازپس دادن وام است و این امر باعث افزایش متوسط ریسک وام هندی و کژگزینی (Advers-swlection) و نتیجتا افزایش هزینه وام برای فقرا می شود.
سهام عدالت می تواند به عنوان یک وثیقه بسیار مناسب برای فقرا در نظر گرفته شود.
حال که فقرا و طبقات ضعیف این دارایی بشدت نقدشونده را دارند و با فشردن یک دکمه امکان مصادره آن وجود دارد بهتر است همین دارایی وثیقه وام فقرا قرار بگیرد و در رهن بانک یا موسسه ای که وام می دهد قرار بگیرد. این روش بسیار مناسب تر از ایجاد امکان فروش مستقیم است.
نهایتا اینکه عرضه سهام عدالت ممکن است منجر به اثراتی منفی در بازار سهام هم بشود که در اینجا و طرح این ایده مورد توجه نبوده است، ولی به نظر می رسد در آن راستا هم کمک کننده باشد.
این هفته | inhaftemag.com
