زیبایی ماه مهمانی خدا به آداب و رسومی است از قدیمی‌ها برایمان به جا مانده است، رسومی که همدلی، دستگیری و با هم بودن را بیشتر به یادمان می‌آورد.
در ماه مهمانی خدا مردم ایران هر کدام بنا به رسم و رسوم خود آداب آن را به جا می‌آورند، رسوم کهنی که از پیشینیان ما برجا مانده و تا جایی که شرایط زمانی و مکانی ایجاب می‌کند در حفظ و ادامه آن تلاش خواهیم کرد.
ایران دارای شهرها و روستاهای بسیاری است و هر کدام از این شهرها و روستاها دارای آداب و رسوم خاص و ویژه‌ای در ماه رمضان هستند. برخی از این رسوم ویژه یک شهر خاص است و در دیگر شهرها خبری از این رسم نیست اما همه مردم در سراسر ایران و حتی مسلمانان جهان تنها یک هدف واحد را در این ماه دنبال می‌کنند.
مردم استان اصفهان در اواخر ماه شعبان با نظافت و خانه تكانى، نظافت اماكن عمومى، نظافت شخصى و تهيه مايحتاج ماه رمضان به پيشواز ماه مبارك میروند و خود را براى میهمانی خدا آماده می کنند.
درست یک روز پیش از آغاز ماه رمضان در بسیاری از نقاط اصفهان مراسم «کلوخ‌اندازان» برگزار می‌شود و خانواده‌های ایرانی آغاز این ماه را با دور یکدیگر جمع شدن و جشن گرفتن با خوراکی‌های متنوع سپری می‌کنند.
در قدیم روی بام‌های خانه به مناجات خدا و سحرخوانی می‌پرداختند که البته فرد سحر خوان می‌بایست از صدای خوش و رسایی بهره‌مند باشد اما حالا این رسم زیبا جایش را به رسانه‌های تصویری و شنیداری داده است.
رسم افطاری دادن در میان خانواده و دوستان سنتی است که در اصفهان هنوز کمرنگ نشده است اما نکته جالب اینکه در بسیاری از مساجد اصفهان نیز مراسم‌های افطاری مختصر تا مفصلی در این ماه برگزار می‌شود.
پختن غذاهای خاص اصفهان در ماه مبارک رمضان رونق خاصی به خود می‌گیرد و برخی از اصفهانی‌ها با پخت بریانی، شله بریان زیره، کله جوش، ماش و قمری، گوشت و لوبیا و نیز حلیم بادمجان، خورش ماست، شله زرد و آشی موسوم به شله قلم‌کار از ماه رمضان استقبال ویژه می‌کنند که برخی از این غذاها در سراسر اصفهان نیز توسط فروشگاه‌هایی خاص پخت و به فروش می‌رسد.
در گذشته در بعضى نواحى استان غذاهایى ویژه ماه رمضان وجود داشته است؛ به طور مثال در قمصر کاشان شولى، در شهر کاشان دیزى تنورى، در نشلج کاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.
آداب و رسوم ماه رمضان در اصفهان
در روز ۱۵ ماه مبارک رمضان مقارن با تولد دومین امام شیعیان همانند دیگر نقاط کشور بسیاری از نانوایی‌های اصفهان به ارائه نان رایگان به عموم مردم می‌پردازند و در اغلب موارد نیز مردم هزینه نان‌ها را تقبل می‌کنند. اما در سال‌های اخیر سفره کرم امام حسن(ع) جلوه جالب‌تری پیدا کرده و واحدهای سیّاری به صورت موتوری و ماشینی بین افراد نیازمند و مراکزی از جمله بیمارستان‌ها، مراکز بهزیستی و زندان‌ها نیز نان توزیع می‌کنند.
در سرتاسر استان شبهای قدر با شور خاصی برگزار می‌شود و کمتر خانواده اصفهانی است که برای گذراندن شبهای قدر در امامزادگان یا مساجد اصفهان حضور پیدا نکند. همچنین در ایام عزاداری‌های ماه مبارک رمضان سرتاسر شهرهای استان سیاه پوش می‌شود؛ در این شب‌ها مردم اصفهان همانند دیگر نقاط ایران تا به سحر به دعا و نیایش می‌پردازند و در تمام مساجد و حسینیه هاى استان در سوگ مولاى متقیان نوحه سرایى و عزادارى برپا می شود. پس از مراسم احیای شب قدر در برخی مساجد و امامزاده‌ها به ویژه در روستاها، سحری در میان عزاداران تقسیم می‌شود.
همچنین آیین نخل‌گردانی در شب ۲۱ رمضان از دیگر آداب این ماه است که به نشانه عزاداری در برخی روستاهای اطراف کاشان برگزار می‌شود.
غبارروبی مساجد و نظافت مکان‌های مذهبی
نطنز هم مانند شهرهای دیگر ایران در ماه رمضان رسوم خاصی دارد که بسیاری از این رسوم از قدیمی‌ها به ارث رسیده و نسل جدید هم در جهت اجرای آنها گام برمیدارد.
مردم نطنز از یک هفته قبل به استقبال ماه رمضان میروند به این صورت که خانه‌ها، مساجد، حسینیه‌ها، امامزاده‌ها و این مکان‌ها را نظافت می‌کنند. غبارروبی مساجد یکی دیگر از کارهایی است که حتما انجام می‌دهند و برای این کار همه مردم مشارکت می‌کنند.
حلیم پزان سنتی
حلیم پزان یکی از رسوم کهنه مردم نطنز در ایام ماه رمضان است، مردم نطنز حلیم را به روش سنتی می‌پزند و در وعده افطار و حتی گاهی هم سحر میان روزه‌داران توزیع می‌کنند.
در این مراسم از شب قبل مردم در خانه شخصی که حلیم می‌پزد و یا در مسجد و یا هیئت جمع می‌شوند و در پختن آن به میزبان کمک می‌کنند. علاوه بر این در امر توزیع نیز مشارکت دارند.
ختم قرآن و جزءخوانی در مساجد نطنز
یکی دیگر از رسومی که مردم نطنز هر سال در ماه مبارک رمضان انجام می‌دهند جزءخوانی قرآن است که در مساجد شهرستان نطنز با شرکت بسیاری از مردم برگزار می‌شود. مردم نطنز با شرکت در مراسم جزءخوانی قرآن را تا پایان ماه رمضان ختم می‌کنند.مراسم جزءخوانی قرآن در شهر نطنز علاقمندان زیادی دارد و مساجد این شهر سرشار از روزه‌دارانی می‌شود که برای قرائت قرآن آمده‌اند.
مراسمی که زنان نطنزی برگزار می‌کنند
روز بیست و هفتم ماه مبارک رمضان زنان در این شهر مراسم خاصی برگزار می‌کنند که برای همه ما هم جالب و دیدنی است.
این خانم‌ها در مساجد در صف نماز، بین دو نماز، پارچه‌هایی با خودشان به مساجد می‌آورند و چند نفر که سید هستند آن پارچه‌ها را کوک می‌زنند. پول از سید گرفته می‌شود، داخل این کیسه‌ها گذاشته می‌شود، خود سید نذر می‌کند و پول می‌دهد و دور پول را می‌دوزند و داخل کیف یا جیبشان می‌گذارند که سبب برکت کیف یا جیبشان باشد. این مراسم بین دختران و زنان نطنز طرفداران بسیاری دارد، سن و سال هم نمی‌شناسد از هر سنی بین آنها هست. آنها به برکت این پول اعتقاد دارند.
در این مراسم بانوان بسیاری شرکت می‌کنند، از تمام رده‌های سنی نیز در بین آنها وجود دارد و این نشان دهنده پایبندی مرد م در به جا آوردن رسم و رسوم شهر خودشان است.
آئین هوی‌هوی روستای ده آباد نطنز
برخی از روستاهای کوچک شهر نطنز نیز آداب و رسومی دارند که سبب شهرت آنها شده است و برای مردم سراسر ایران جالب و دیدنی به نظر می‌آید.
یکی از این آئین‌ها، هوی‌هوی است که در روستای ده‌آباد برگزار می‌شود و این‌گونه گفته‌اند که شبهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رمضان هر سال صدای کودکان و نوجوانانی که در کوچه پس کوچه‌های ده‌آباد درب خانه‌ها را می‌زنند و باخواندن اشعاری از صاحب‌خانه طلب مُشتُلُق می‌نمایند، می‌پیچد.
هوم بابا و ابن ملجم سوزان در نطنز
رسوم دیگری در نطنز و روستاهای آن وجود دارد که آن هم به نوبه خود زیبا و دیدنی است. یکی دیگر از این رسوم “هوم بابا” است.
این مراسم در ابیانه به این صورت بود که بعد از افطار نوجوانان محله همراه با کوچک‌ترها در دسته‌های چهار یا پنج نفره به درب خانه‌ها می‌رفتند و اشعاری می‌خواندند و آجیلی می‌گرفتند و میان خود تقسیم می‌کردند.
ماه مبارک رمضان در تمام شهرهای ایران آدابی دارد که در نوع خود بی نظیر است، برخی از این آداب به دلایلی از جمله اقتضای زمانی و مکانی دیگر قابل اجرا نیستند اما هنوز در گوشه‌ای از تاریخ و حافظه قدیمی‌ها به ثبت رسیده است.
اما برخی دیگر همچنان توسط مردم روزه دار اجرا می‌شود و سبب می‌شود تا ماه رمضان برای مردم دلچسب‌تر باشد و با درکنار هم بودن این رسوم را انجام داده و در ماه مهمانی خدا بیشتر از وجود هم لذت ببرند.
از دیگر رسم های مردم اصفهان این است که مواد غذایی مانند گوشت و خواروبار برای کمک به نیازمندان نذر می کنند.
از جمله غذاهای که درماه مبارک رمضان در اصفهان رونق خاصی دارد می توان به پخت بریانی ، شله بریان زیره ، کله جوش، ماش و قمری، گوشت و لویبا و نیز حلیم بادمجان، خورش ماست، شله زرد و آشی موسو به شله قلم کار اشاره کرد.
در گذشته در بعضى نواحى استان غذاهایى ویژه ماه رمضان وجود داشته است؛ به طور مثال در قمصر کاشان شولى، در شهر کاشان دیزى تنورى، در نشلج کاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.
روز تولد امام حسن
نانوایی های اصفهان در روز ۱۵ ماه مبارک رمضان به ارائه نان رایگاه به عموم مردم می پردازند و اکثر مردم هزینه نان ها را تقبل می کنند. .
در كاشان در شب پانزدهم ماه رمضان، بچه ها و نوجوانان به در منازل میروند و جملاتى را با هم مىخوانند و از صاحب خانه هديه اى را درخواست می کنند. هدايا از قبيل پول و شيرينى و ساير خوراكیهاست..
دوختن پيراهن مراد
زنانی که مریضی داشته، یا بچه دار نمی شدند یا انکه بچه آنها در کودکی میمرده است ، پیراهن مرادمی دوخته اند. زنی از بستگان بیمار پارچه ای را به مسجد می برد و بعد از نماز مغرب و عشا آن را می بریدند و می دوختند.
سپس از روحانی مسجد می خواستند که روضه حضرت ابوالفضل علیه اسلام بخواند و برای شفا بیمار دعا کند و سپس همه رو به قبله آیه «امن یجیب» را می خواندند و صاحب نذر مقداری خرما بین مردم تقیسم می کرد. بعد روحانی با عده ای به دیدن بیمار می فرتند و برای سلامتی او دعا کرده و پیراهن را به تن او می پوشاندند و معتقد بودند که خدا او را شفا خواهد داد.
تازه عروس های کاشانی
درقدیم زنان تازه عروس را برای سفید بختی به مسجد می برند . سعی می کردند عروس را در صف اول نماز جماعت جای دهند. پس از خواندن نماز مغرب و عشا، بین مردم مقداری شیرینی یا خرما تقیسم می کردندو بعد عروس را به خانه بر می گردانند و معتقد بودند که بین زن و شوهر هرگز جدایی نمی افتد.
همچنین مشهور است شب ۲۷ ماه مبارک رمضان ابن ملجم به قصاص رسیده است و بر این اساس کاشی‌ها در این شب جشن مفصل و حنابندان داشته‌اند.
در شرق اصفهان هر منطقه رسم و رسوم خاص خود را در ماه رمضان اجرا می‌کنند و به آن بسیار مقید هستند. برای نمونه در روستاهای این منطقه نان جو پخته و به هر خانه این نان را که حکم نذری دارند هدیه می‌کنند و از آنجائی که این نان ارزش غذایی بالایی دارد در این منطقه مورد توجه است. یک رسم دیگر نیز وجود دارد و آن این است که در منطقه ی براآن در ماه رمضان، اگر خانواده‌ای تازه عروس هستند برای خانواده و تازه عروس افطاری، هدیه و میوه می‌برند و بعد از آن همین رسم در خانواده عروس برای تدارک دیدن برای خانواده داماد هم در این ماه اتفاق می‌افتد.
سبک زندگی که رمضان برای ما تعریف می کند
یکی از مفاهیمی که اخیراً بر سر زبان‌ها افتاده و جا هم دارد که به آن توجه شود مفهوم سبک زندگی است. سبک زندگی به بیان ساده یعنی اینکه شما چگونه رفتارهای شبانه‌روزی خودتان را در زندگی شخصی و اجتماعی تنظیم می‌کنید. عادات رفتاری، برنامه‌ها و علاقه‌هایی که انسان در رفتارهای خودش نشان می‌دهد، سرگرمی‌ها و آداب و رسوم اجتماعی همه در بحث سبک زندگی مطرح می‌شود.
ماه مبارک رمضان برای ما یک سبک زندگی تعریف می‌کند، مثلاً زمان سحری خوردن که بلند می‌شویم برنامۀ خواب و بیداری ما تغییر پیدا می‌کند و بعد، افطاری خوردن هم تبدیل به یک مراسم می‌شود و در همۀ خانه‌ها به نوعی این مراسم برگزار می‌شود.
قدیم‌ها در برخی از فیلم‌های ژاپنی می‌دیدیم که برای خودشان یک مراسمی داشتند به نام «مراسم چای خوردن» و برای خودشان یک آداب و رفتارهای خاصی را هنگام چای خوردن اجرا می‌کردند.
افطاری خوردن هم برای ما یک مراسم خاصی دارد، سفرۀ افطار برای ما یک مراسم و آدابی دارد؛ ذکر و دعا در آن هست، سبزی معمولاً در این سفرۀ افطار وجود دارد که البته مستحب هم هست. بعضی‌ها یک استکان آب جوش یا چای قبل از غذا صرف می‌کنند، و بالاخره اینکه مراسم افطاری آداب خاصی دارد. در سحری خوردن هم خانواده‌ها برنامه‌های متفاوتی دارند.
معمولاً خانواده‌ها برای افطار، خیلی حساب‌شده‌تر دور هم جمع می‌شوند و همین مسأله در روابط خانوادگی یک تغییری ایجاد می‌کند و این تغییر برای سی روز ادامه دارد. در این سی روز، باب مهمانی‌ها و افطاری دادن‌ها نیز باز می‌شود و در روابط اجتماعی ما هم تأثیراتی خواهد داشت.
مساجد هم در ماه رمضان یک رونق ویژه‌ای پیدا می‌کنند و گاهی اوقات اطعام می‌کنند. یعنی در این ماه، مردم فقط برای نماز خواندن به مسجد نمی‌آیند بلکه گاهی برای افطاری خوردن می‌آیند. یعنی سبک زندگی در رفت و آمد به مساجد هم کمی تغییر می‌کند.
در ادارات دیگر چای ترک می‌شود و پذیرایی در جلسات حذف می‌شود و کسی هم گله‌مند نیست چون طبیعتاً همه، روزه هستند. همین‌که زمان ناهار خوردن حذف می‌شود ظهرها کمی وقت افراد آزاد می‌شود و اگر بعضی‌ها در اثر ناهار خوردن نیاز به کمی استراحت داشتند، در ماه مبارک این تغییر پیدا می‌کند و اگر استراحتی لازم باشد در اثر روزه خواهد بود.
برنامه‌هایی مانند قرآن خواندن اضافه می‌شود و کسانی که اهل تلویزیون هستند سریال‌های هر شب ماه رمضان را تماشا می‌کنند. آنهایی که سطح‌شان بالاتر است و اهل معنویات و معرفت هستند سی شب پشت سر هم در مراسم روضۀ امام حسین(ع)، مناجات یا سخنرانی شرکت می‌کنند و همۀ اینها یعنی اینکه سبک زندگی مردم در ماه مبارک تغییر و تعالی پیدا می‌کند.
نه تنها ماه مبارک رمضان سبک زندگی ما را تغییر می‌دهد و تعالی می‌بخشد بلکه خود نماز هم برای ما سبک زندگی می‌آورد. اولاً نماز بخشی از زندگی انسان را منظم می‌کند، یعنی ما بر اساس این نماز سه‌گانه مجبور هستیم یک برنامۀ ثابت در طول ۲۴ ساعت داشته باشیم و خدا می‌داند همین‌که انسان یک برنامۀ ثابت روزمرّه داشته باشد چقدر زندگی او را از بی‌نظمی نجات می‌دهد و چقدر انسان و جامعۀ انسانی را از بی‌هویتی نجات می‌دهد. تصور کنید اگر این مساجد در گوشه و کنار شهر نبود، شهر ما چقدر بی‌هویت و بی‌روح می‌شد.
ثانیاً نماز مسأله‌ای به نام وضو و طهارت را وارد زندگی فردی انسان می‌کند و موضوع طهارت اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند، تغییراتی در رفتارهای ما ایجاد می‌کند و جزء سبک زندگی قرار می‌گیرد.
آداب و رسوم ماه رمضان در اصفهان
گویا عبادت‌های دینی، به گونه‌ای نشانه‌گیری کرده است تا رفتارهای ما را تغییر دهد و سبک زندگی ما تحت تأثیر قرار دهد. مهم این است که ما به عبادت و به ماه رمضان بها دهیم و اجازه دهیم در ما تغییر ایجاد کند. اگر ما به عبادت پا بدهیم و با عبادت صفا کنیم، تأثیرش در زندگی ما خیلی بیشتر خواهد بود.
اگر ما برنامۀ روزمرّۀ خودمان را با نماز تنظیم کنیم و برنامۀ سالیانۀ خودمان را با ماه رمضان تنظیم کنیم، برکات بسیاری برای ما خواهد داشت. به همین خاطر است که بعضی‌ها اولِ سال خمسی خودشان را شبِ قدر قرار می‌دهند و می‌گویند چون هر کاری در شب قدر ثواب مضاعف دارد، ما زمان خمس دادن خودمان را در شب قدر قرار می‌دهیم.
تأثیراتی که روزه بر سبک زندگی ما می‌گذارد به قدری اهمیت دارد که اگر کسی نماز نخواند به او کاری ندارند، و کسی هم که روزه نگیرد به او کاری ندارند ولی اگر کسی علنی روزه‌خواری کند باید شلاّق بخورد، چون دارد فضایی که ماه مبارک ایجاد کرده است را خراب می‌کند و به آن لطمه می‌زند. چون ماه مبارک رمضان می‌خواهد رفتارها، سبک زندگی، فضا و محیط جامعه را تغییر دهد و کسی که علنی روزه‌خواری می‌کند دارد نتیجۀ اینها را خراب می‌کند.
حتی در روایت دارد که اگر با کسی در ماه مبارک رمضان بحث می‌کردید و دیدید کار دارد به مشاجره و مجادله کشیده می‌شود بحث را ادامه ندهید. یعنی مردم در گفتگوی خودشان هم کوتاه بیایند و مجادله نکنند. ضمن اینکه ضعفِ ناشی از روزه‌دار بودن هم به این مجادله نکردن کمک می‌کند.
عبادت کردن، خیلی به رفتار انسان ارتباط پیدا می‌کند. اطبا می‌گویند نماز جدای از همۀ آثار معنوی‌ای که دارد، یک نوع ورزش هم محسوب می‌شود. برخی از اطباء نیز می‌گویند نشاطی که وضو گرفتن در انسان ایجاد می‌کند، از جهاتی معادل یک استحمام کامل و یا استخر رفتن اثر دارد.
عبادت و برنامۀ عبادی، زندگی انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به زندگی ما «سبک» می‌دهد. خداوند اصرار دارد حتی برای مهمانی‌های ما هم برنامه‌‌ریزی کند. لذا می‌فرماید ماه رمضان صلۀ رحم کنید تا از عذاب الهی نجات پیدا کنید.
در خطبۀ شعبانیه دوبار سفارش شده است که در ماه رمضان به ایتام رسیدگی کنید. اگر این کار انجام بگیرد، ماه مبارک رمضان برای «ایتام آن شهر» یک عید خواهد بود.
بعضی‌ها عادت دارند هنگام نماز یک عبایی روی دوش خود می‌اندازند. این یعنی لباس شما برای نماز تغییر پیدا کرده است، اگر یک مدتی این کار را انجام دهید حسّ خیلی بهتری پیدا می‌کنید و دیگر نمی‌توانید موقع نماز از عبا جدا شوید. همین فُرم خاص لباس سرِ نماز، جزء سبک زندگی است. خیلی از مساجد هم همیشه تعدادی عبا برای این منظور دارند و این خوب است.
همین که انسان موقع نماز در لباس خودش یک تغییر جزئی می‌دهد کمک می‌کند که انسان در سرِ نماز توجه بیشتری پیدا کند و احساس معنوی بهتری پیدا کند.
چرا عبادت اصرار دارد رفتار ما را به صورت دائمی تغییر دهد؟ چرا عبادت اصرار دارد که به رفتار ما یک جهت الهی بدهد و آن را تحت تأثیر قرار دهد؟ مگر رفتار انسان و سبک زندگی او چقدر اهمیت دارد؟
چرا سبک زندگی این‌قدر اهمیت دارد که عبادات اصرار دارند روی سبک زندگی ما تأثیر بگذارند؟ برای اینکه اساساً عمل و رفتار ما بر علاقه‌ها، عقاید و بر علم و معرفت ما خیلی اثر دارد ولی متاسفانه به این مسألۀ مهم کمتر توجه می‌شود. خیلی‌ها فکر می‌کنند برای اینکه عقاید ما محکم شود فقط باید در کلاس‌های عقیدتی شرکت کنیم، البته این هم نقش دارد ولی همۀ نقش با این نیست، بلکه بیشترین نقش با عمل است.
شما وقتی به اثر عمل دقت کنید، می‌بینید که عمل بر علاقه‌های شما تأثیر می‌گذارد. انسان مستقیماً نمی‌تواند علاقه‌های خود را تغییر دهد، مثلاً اگر کسی بپرسد: «من که دنیا را دوست دارم، چگونه می‌توانم دنیا را دوست نداشته باشم؟ چگونه محبت دنیا را از دل خودم بیرون کنم؟» پاسخ این است: «عمل و رفتار خودت را باید اصلاح کنی.
یک مقدار از این دنیا چشم‌پوشی کن، از مال خودت بیشتر صدقه بده، یک مقدار بذل و بخشش داشته باش، با رفتار خودت می‌توانی احوال خودت را تغییر دهی»
رفتار دائمی اثرش روی انسان خیلی زیاد است به همین دلیل سبک زندگی برای اسلام خیلی مهم است و به همین خاطر است که خودِ اسلام در طراحی سبک زندگی برای ما کمک می‌کند.
جدای از همۀ این کمک‌ها، اسلام چند عبادت کلیدی و محوری (مثل نماز و روزه) را در زندگی ما قرار داده است که خود آن عبادت‌ها مثل نخ تسبیحی سایر رفتارها و امور مختلف زندگی ما را به طور منظم در کنار هم قرار می‌دهد.
